Tak jak apteka jest naturalnym miejscem pracy farmaceuty, biały fartuch od niepamiętnych czasów stanowi oczywisty atrybut aptekarza. I choć to zdecydowanie rzadziej obierane ścieżki, my farmaceuci mamy również inne możliwości realizacji zawodowej, w których codzienne wkładanie fartucha nie jest już takie oczywiste ani konieczne.
Zapytani o pomysły na swoją przyszłość zawodową studenci farmacji, poza pracą w aptece ogólnodostępnej lub szpitalnej, najczęściej wskazują na szeroko rozumiany przemysł. Jednak pomiędzy wytwarzaniem leków w fabrykach a ich wydawaniem pacjentom w aptekach istnieje szeroki obszar dystrybucji hurtowej, tak często pomijany w dyskusjach o możliwościach kariery.
Hurtownie i ich farmaceuci
Trójstopniowa kaskada przemysł – hurt – apteka, której zawodowym odzwierciedleniem są Osoby Wykwalifikowane, Osoby Odpowiedzialne i Kierownicy aptek, wynika bezpośrednio z zapisów ustawy Prawo farmaceutyczne. Każdy etap łańcucha dystrybucji leku, od jego wytworzenia aż do dostarczenia pacjentowi jest koncesjonowany i wymaga uzyskania urzędowego zezwolenia na prowadzenie danego typu działalności.
Zgodnie z ustawową definicją wszelkie działania polegające na obrocie produktami leczniczymi pomiędzy wytwórcami i importerami a aptekami stanowią obrót hurtowy. Te same przepisy wymagają od przedsiębiorcy wnioskującego do Głównego Inspektora Farmaceutycznego o zezwolenie na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej, aby zatrudnił magistra farmacji na stanowisku Osoby Odpowiedzialnej.
Zgodnie z danymi zawartymi w rejestrach medycznych prowadzonych przez GIF, w Polsce funkcjonuje ponad 450 hurtowni farmaceutycznych. Choć przepisy prawa nie różnicują poszczególnych typów hurtowni, specyfika branży doprowadziła do ich wyspecjalizowania. Najbardziej znane na rynku hurtownie farmaceutyczne to pełnoprofilowi dostawcy leków do aptek. Ogniwem łączącym wytwórców produktów leczniczych z pełnoprofilowym hurtem najczęściej są z kolei tzw. hurtownie producenckie.
Odrębną charakterystyką cechują się hurtownie wyspecjalizowane w konkretnych, często wąskich profilach branżowych, jak np. hurtownie realizujące dostawy leków z importu docelowego, hurtownie weterynaryjne, stomatologiczne czy dostarczające ograniczony asortyment wyłącznie placówkom obrotu pozaaptecznego. Swoje hurtownie farmaceutyczne posiadają także operatorzy logistyczni zajmujący się kontraktowym przechowywaniem i transportem leków na zlecenie producentów.
Niezależnie od rodzaju i specjalizacji, przedsiębiorstwa prowadzące wszystkie hurtownie farmaceutyczne, poza wspomnianą wcześniej koniecznością zatrudnienia farmaceuty na stanowisku Osoby Odpowiedzialnej, muszą także spełniać ostre wymogi jakościowe, określone w zasadach Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Należy do nich m.in. zapewnienie nieprzerwanego nadzoru nad systemem zapewnienia jakości w hurtowni przez odpowiednio wykwalifikowany personel, stąd praktycznie każda działająca w pełnym wymiarze hurtownia, zatrudnia magistra farmacji jako specjalistę pełniącego rolę zastępcy i wsparcia Osoby Odpowiedzialnej. Ponadto hurtownie dystrybuujące środki odurzające i substancje psychotropowe, na mocy przepisów wykonawczych do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, niezależnie od Osoby Odpowiedzialnej, zatrudniają również dedykowanego farmaceutę do nadzoru nad obrotem tymi szczególnymi lekami. W dużych hurtowniach magistrzy farmacji potrzebni są także w centralnych działach jakości. To wszystko pozawala szacować, że w Polsce około 1000 farmaceutów realizuje swój zawód w hurtowniach farmaceutycznych.
Warto zauważyć, że praca w hurtowni, zgodnie z zapisami ustawy o izbach aptekarskich, stanowi ustawową realizację zawodu farmaceuty. Wymaga zatem podsiadania aktywnego prawa wykonywania zawodu, z czym wiążą się zarówno prawa, jak i obowiązki. Podobnie jak aptekarze hurtownicy należą do samorządu aptekarskiego (izb aptekarskich) i podlegają kształceniu ustawicznemu. Mimo pracy poza apteką nie tracą jednak do niej prawa, zachowując tym samym elastyczną możliwość powrotu do wykonywania swojego zawodu na poziomie detalicznej dystrybucji leków lub w szpitalach.
Z drugiej strony praca w hurtowniach producenckich, czyli w dystrybucji farmaceutycznej na etapie firm wytwarzających i importujących leki, to nierzadko okazja do zatrudnienia w działach dużych, czasem międzynarodowych producentów. Warto zauważyć, że dystrybutorzy farmaceutyczni prowadzący hurtownie często działają też w innych obszarach rynku ochrony zdrowia, zatrudniając farmaceutów i wykorzystując ich potencjał oraz wiedzę. Tym samym realizacja zawodowa farmaceuty w hurcie stanowić może ciekawe połączenie „pracy w przemyśle” w wykonywaniem zawodu w rozumieniu przepisów prawa.
Skąd się biorą farmaceuci w hurtowniach?
Istnieją dwa ścisłe wymogi formalne pracy farmaceuty w hurtowni. Jednym z nich jest opisane powyżej posiadanie aktywnego prawa wykonywania zawodu. Drugim natomiast – odpowiedni staż pracy.
Prawo farmaceutyczne wymaga minimum 2-letniego doświadczenia zawodowego w aptece lub hurtowni aby objąć stanowisko Osoby Odpowiedzialnej. W praktyce jednak oczekiwane jest, żeby każdy farmaceuta podejmujący pracę w hurcie, posiadał właśnie taki minimalny staż, tak aby móc przejąć obowiązki Osoby Odpowiedzialnej. np. podczas jej urlopu. Jest to też o tyle cenne, że właściwie każdy farmaceuta w hurtowni ma za sobą perspektywę pracy za pierwszym stołem, bezpośrednio z pacjentem. To doświadczenie pomaga w zrozumieniu specyfiki i problematyki po stronie klienta.
Każda oferta pracy w hurtowni farmaceutycznej określa jako niezbędną bardzo dobrą znajomość przepisów prawa, przede wszystkim ustawy Prawo farmaceutyczne i przepisów Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Jest to w pełni zrozumiałe, ponieważ realizacja zadań farmaceuty w hurtowni w praktyce jest wykonywaniem zadań i nadzorowaniem operacji właśnie w tych przepisach wyszczególnionych. Osoby Odpowiedzialne nierzadko stają się nieformalnymi „prawnikami” swoich organizacji w zakresie przepisów farmaceutycznych i pokrewnych z szeroko rozumianego obszaru ochrony zdrowia.
Ponieważ stanowisko Osoby Odpowiedzialnej jest ściśle związane z zarządzaniem jakością, pożądane są ukończone kursy, a jeszcze bardziej bezpośrednie doświadczenie z systemami typu ISO lub innymi „GxP”, czyli dobrymi praktykami w branży farmaceutycznej. Zdecydowanie pomaga to w przyjęciu perspektywy jakościowca, zwłaszcza w realizacji takich zadań jak prowadzenie audytów.
Charakter pracy farmaceuty w hurtowni dość mocno ociera się również o aspekty związane z logistyką i szeroko rozumianym zarządzaniem, stąd bardzo cenne wśród kandydatów będzie poszerzenie wiedzy i umiejętności wykraczające poza klasyczne ramy studiów farmaceutycznych. Z pewnością rekomendowane i dobrze widziane jest ukończenie studiów podyplomowych na takich kierunkach, jak: zarządzanie, jakość, logistyka czy transport.
Wreszcie, w przypadku podejmowania pracy w hurtowniach producenckich, będących często gałęzią międzynarodowych koncernów producentów leków, niezbędna okazuje się znajomość języków obcych, przede wszystkim angielskiego.
Obowiązki hurtownika
Jak wygląda praca farmaceuty w hurtowni? W odróżnieniu od pracy w aptece, zwykle nie ma tu zbyt wielu kontaktów z klientami, a praca ma charakter silnie biurowy. Pracuje się z szeroko rozumianą informacją - głównie dokumentami zarówno w formie papierowej, jak i danymi pochodzącymi z często licznych systemów informatycznych wspierających działanie firmy. Ponadto bardzo rozbudowane są kontakty wewnątrz organizacji, co skutkuje wymianą dziesiątek maili dziennie, licznymi spotkaniami i telefonami.
Intensywność tych interakcji rośnie wraz z wielkością organizacji, przez co w dużych jednostkach praca Osoby Odpowiedzialnej może przypominać „centralę przetwarzającą informacje”: udzielanie odpowiedzi na bardzo zróżnicowane pytania, podejmowanie decyzji, itp. Codziennością jest także bezpośredni kontakt i czynny udział w aktywnościach operacyjnych w magazynie hurtowni.
Poszczególne szczegółowe zadania farmaceuty pracującego w hurtowni są ściśle powiązane z realizacją wymagań nakładanych przez prawo, głównie w rozporządzeniu w sprawie Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Należą do nich: zarządzane jakością i dokumentowanie jej zachowania, organizowanie i prowadzenie szkoleń dla personelu, nadzór nad operacjami i towarzyszącą im dokumentacją, a w szczególności zapewnienie ich zgodności z prawem farmaceutycznym. Ponadto do obowiązków farmaceuty należy monitorowanie warunków przechowywania i transportu leków, nadzór nad produktami reklamowanymi i zwracanymi, ze szczególnym uwzględnieniem zgłoszeń dotyczących jakości dystrybuowanych produktów. Z tym z kolei wiążą się działania i decyzje podejmowane w procesie wycofywania i wstrzymywania leków.
Rolą Osoby Odpowiedzialnej jest również zabezpieczenie łańcucha dostaw przed produktami sfałszowanymi oraz zapewnienie dostaw od kwalifikowanych dostawców i sprzedaży wyłącznie do uprawnionych odbiorców. Do standardowych obowiązków zalicza się także prowadzenie audytów wewnętrznych i zewnętrznych, z czym nierzadko wiąże się konieczność podejmowania podróży służbowych, a także nadzorowanie podwykonawców.
Jakie są pozytywy?
Obarczona dużą odpowiedzialnością, specjalistyczna, wymagająca umiejętności komunikacyjnych i rozwiązywania problemów, często pod presją czasu, praca farmaceuty w hurtowni farmaceutycznej posiada wiele pozytywnych aspektów.
Przede wszystkim zwykle jest to bardzo stabilna i długofalowa współpraca z pracodawcą, co stanowi sytuację korzystną dla obu stron umowy. Relatywnie krótszy formalny czas do uzyskania kwalifikacji kierowniczych w porównaniu z apteką nierzadko wpływa na atrakcyjność finansową pracy w hurtowni. Standardem jest także dostęp do szkoleń podnoszących kwalifikacje.
Wraz z osobistym rozwojem możliwe są awansy, choć z racji dość krótkiej drabiny w pionach jakości, raczej należy liczyć się z awansami kwalifikacyjnymi, w ramach których istnieje możliwość objęcia dodatkowych zadań i odpowiedzialności. Z racji charakteru obowiązków, farmaceuta w hurtowni zwykle posiada dostęp do szerokich uprawnień i licznych danych, przez co dysponuje dużą wiedzą na temat swojej organizacji.
Doświadczenie zdobyte w dystrybucji farmaceutycznej znacznie ułatwiają dalszy rozwój kariery w szeroko rozumianym przemyśle farmaceutycznym, a co równie istotne – aktywne prawo wykonywania zawodu zawsze pozwala na powrót do pracy w aptece.
Ostatecznie praca w hurtowni farmaceutycznej posiada organizacyjne zalety typu: klasyczny wymiar i czas pracy (zatrudnienie u jednego przedsiębiorcy w pełnym wymiarze, praca jednozmianowa), wolne weekendy, możliwość pracy zdalnej. Z drugiej strony charakter obowiązków wymaga dostępności w sytuacjach awaryjnych także w niestandardowych godzinach.
Autor: mgr farm. Mateusz Szamałek, farmaceuta logistyk, założyciel Sekcji Pracowników Hurtowni Farmaceutycznych Wielkopolskiej Okregowej Izby Aptekarskiej i członek zarządu Stowarzyszeniana Rzecz Dobrej Praktyki Regulacyjnej GRP
Artykuł pochodzi z czerwcowego numeru "Magazynu Aptekarskiego". Wydanie można pobrać (plik PDF) z tej strony: https://bit.ly/2XqxzQQ
ZOBACZ TAKŻE:
Skąd się biorą leki w aptece?
Farmaceuta, odpowiadając na to pytanie, naturalnie skieruje skojarzenia w kierunku specyficznego łańcucha dystrybucji ustanowionego przepisami prawa farmaceutycznego. Kombinacja zapisów ustawy definiuje trzy kluczowe etapy na drodze produktu leczniczego do pacjenta: wytw...
Czytaj więcej
Procedury nie szkodzą
Kiedy 1 czerwca 2018 r. zaczęły obowiązywać wymagania Farmakopei Polskiej wydania XI, przez branżę i media specjalistyczne przetoczyła się interesująca z punktu widzenia zarządzania jakością dyskusja. Nowością tego wydania była monografia pt. „Leki sporządzane w aptece”,...
Czytaj więcej
Reklamacja to nie zwrot! Wędrówka leku z apteki do hurtowni
Droga dystrybucji produktów leczniczych określona jest prawem farmaceutycznym i przebiega od wytwórcy do apteki poprzez hurtownię farmaceutyczną. W ostatnich latach wiele można było usłyszeć o procederze tzw. odwróconego łańcucha dystrybucji leków, polegającego na nieupr...
Czytaj więcej
