- Pojawiły się konkretne zalecenia, jak mają się zabezpieczać pracownicy ochrony zdrowia. Problem jednak w tym, że w zależności od tego, kto interpretuje zalecenia władzy, raz jesteśmy częścią health care workers, a raz nie. Czyli np. gdy maseczki były trudno dostępne, nasza firma uważała, że nie musimy ich nosić, bo nie należymy do tej grupy, a teraz mamy je zakładać - bo stwierdzono, że jednak stanowimy jej część - mówi Aleksandra Dąbek, farmaceutka z polskim wykształceniem od wielu lat pracująca w Irlandii w rozmowie w Emilią Załeńską-Zduniak.
Irlandia nie jest krajem z jakąś rekordową liczbą zachorowań i zgonów z powodu COVID-19 w porównaniu z resztą Europy. A jednak zdecydowano się tu na wprowadzenie wielu restrykcji i póki co, większość z nich jest utrzymywana.
Tak, to prawda. Nadal mamy pozamykane żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, średnie, uczelnie wyższe. I mówi się, że dzieci w tym roku szkolnym już do nich nie wrócą. Ponadto odwołano matury. Zamknięte są wszystkie sklepy wielkopowierzchniowe, galerie handlowe, restauracje, punkty kosmetyczne czy fryzjerskie. Niedawno otwarto jedynie sklepy ogrodnicze i z karmą dla zwierząt. Działają również sklepy budowlane, ale tylko te mniejsze, nie markety. Ze względu na to, że nie możemy poruszać się dalej niż 2 km od domu, do niedawna były jeszcze kontrole na drogach. Planowane jest odmrażanie gospodarki w kilku etapach, ale to wszystko zależy od statystyk. Póki co, nie są znane żadne daty.
Jak działa obecnie służba zdrowia?
Większość lekarzy nie przyjmuje pacjentów osobiście. Porady udzielane są zazwyczaj przez telefon. Część lekarzy uruchomiła dodatkowe adresy e-mailowe, na które można przesyłać prośby o recepty czy zdjęcia objawów. Większość wizyt u specjalistów w szpitalach również odbywa się przez telefon. Co ciekawe, odpowiedniki polskich SOR-ów, które dotychczas były bardzo oblegane, szczególnie w weekendy, są teraz praktycznie puste. Ludzie starają się unikać szpitali, nie przychodzą z drobnymi problemami.
Czy podobnie jak w innych europejskich krajach, pacjenci na początku epidemii ruszyli tłumie do aptek?
Tak, tutaj też tak było. W połowie marca mieliśmy nawet braki leków na rynku, ponieważ wielu ludzi wykupowało je na zapas – na dwa-trzy miesiące. Najszybciej zniknęły te, które nie mają swoich zamienników. Pacjenci rzucili się wówczas również na paracetamol. Było wiele apeli, by nie wykupywać leków, nie robić zapasów. Z czasem się to na szczęście uspokoiło.
Czy w związku z tym, że ludzie narobili sobie zapasów teraz jest mniej pacjentów w aptekach? Jest to odczuwalne?
Na pewno spadła sprzedaż leków bez recepty – odnotowały to właściwie wszystkie irlandzkie apteki. Wynika to głównie z tego, że ludzie rzadziej się spotykają, a więc i mniej chorują na choroby wirusowe. Co też ciekawe – obecnie dość rzadko spotykam w aptece, w której pracuję, recepty na antybiotyki dla dzieci w postaci płynnej. Wcześniej było ich kilka czy nawet kilkanaście w ciągu dnia. Wynika z tego, że dzieci rzadziej chorują lub lekarze niechętnie je wypisują.
W Polsce od niedawna obowiązują e-recepty. Ułatwiły one życie wielu pacjentom, lekarzom i aptekarzom podczas epidemii. W Irlandii nie ma jeszcze takiego rozwiązania, jak więc sobie radzicie w tym trudnym okresie?
Mamy coś na kształt zamkniętego systemu e-mailowego dla pracowników służby zdrowia – lekarzy, przychodni, aptek. Na dany adres mailowy można kontaktować się tylko z konkretnego, tego samego adresu mailowego. Umożliwia więc on wymianę informacji w bezpieczny sposób. Dzięki niemu lekarz może wysłać receptę dla danego pacjenta bezpośrednio do apteki. Pomijamy więc drogę papierową – która jest nie tylko bardziej niebezpieczna przez możliwość przeniesienia koronawirusa, ale również dużo wolniejsza.
Czyli pacjent w momencie wizyty lub telefonicznej konsultacji z lekarzem musi zadeklarować, w której aptece wykupi lek?
Dokładnie tak. Z takich udogodnień e-mailowych korzystamy podczas epidemii również przy wypełnianiu formalności związanych z refundacją leków. Za leki refundowane pacjent w Irlandii płaci drobną kwotę, lwią część pokrywa państwo. Co miesiąc wysyłaliśmy specjalne papierowe formularze, żeby otrzymać refundację, a do tego również ich wersję elektroniczną. Od marca nie musimy tego robić. Wysyłamy tylko recepty mailem. Myślę, że to są już kroki w kierunku e-recept. Zanim wybuchła pandemia, z tych systemów mailowych korzystało bardzo niewielu lekarzy, mimo iż byli do tego mocno namawiani- w tej chwili chyba nie ma takiego lekarza, oddziału czy przychodni, który nie miałby swojego bezpiecznego adresu do wymiany korespondencji, informacji.
Jak pracownicy aptek są zabezpieczani w czasie epidemii?
Panuje wolnoamerykanka. Każdy właściciel apteki reguluje to na własny sposób. Rynek aptek w Irlandii jest bardzo różnorodny – są duże sieci korporacyjne, typu Boots czy Lloyds, prywatne sieci i pojedyncze, niezależne apteki. Ja pracuję w prywatnej sieci, która liczy 18 aptek. Na samym początku zamontowano nam szyby z pleksi oraz ustawiono barierki regulujące ruch. Barierki te zasłoniły jednak wszystkie regały w części otwartej apteki, nie można było niczego dotknąć ani obejrzeć, pacjent musiał prosić, żeby mu coś podano. Przez to bardzo spadła sprzedaż. Dlatego te barierki już poznikały.
Pojawiły się konkretne zalecenia, jak mają się zabezpieczać pracownicy ochrony zdrowia. Problem jednak w tym, że w zależności od tego, kto interpretuje zalecenia władzy, raz jesteśmy częścią "health care workers", a raz nie. Czyli np. gdy maseczki były trudno dostępne, nasza firma uważała, że nie musimy ich nosić, bo nie należymy do tej grupy, a teraz mamy je zakładać – bo stwierdzono, że jednak stanowimy jej część.
Chodzi pani w przyłbicy, pracuje w rękawiczkach?
Mamy przyłbice, w rękawiczkach nie pracujemy. Zalecenie jest takie, że jeżeli jesteśmy w stanie zachować między sobą – mam tu na myśli personel – dwumetrowy odstęp, możemy zrezygnować z noszenia maseczek i przyłbic, ale wiadomo, jest to nierealne, gdy poruszamy się po aptece, dlatego staramy się je nosić. Kilka razy dziennie dezynfekujemy wszelkie powierzchnie, na których podajmy leki, klamki, a także klawiatury komputerów czy telefony. Na samym początku część aptek podzieliła swój personel na dwa zespoły, które nie miały ze sobą styczności, żeby zapewnić ciągłość obsługi, w razie gdyby trzeba było przeprowadzić kwarantannę i kogoś odizolować.
Czy Irlandczycy muszą nosić maseczki w przestrzeni publicznej?
Nie ma takiego obowiązku, chociaż jesteśmy do tego zachęcani i jest to zalecane. W każdym regionie jest inaczej z ich noszeniem. Wcześniej mieszkałam na zachodnim wybrzeżu i tam w większości sklepów ludzie chodzili w maseczkach, niedawno przeprowadziłam się bardziej na wschód i tutaj jestem jedną z nielicznych osób, która w ten sposób zasłania twarz.
Jednorazowe maseczki chirurgiczne są bardzo drogie. Noszą je tylko głównie moi pacjenci onkologiczni. Niektórzy zabrali się za szycie masek. Mamy np. taką grupę lokalną, która to robi, a dochód z nich przeznacza na fundację zajmującą się osobami z urazami kręgosłupa.
Czy ze względu na pozamykane żłobki, przedszkola, czy szkoły pojawiły się problemy z brakami kadrowymi w aptekach?
Nie zauważyłam tego. Jakoś sobie radzimy. Staramy się tak ustawiać grafiki, żeby wszystko w miarę pasowało. Część osób wykorzystała zaległe urlopy, dziećmi opiekują się też dziadkowie czy współmałżonkowie, którzy np. mają przestój w pracy. Co warto podkreślić, w Irlandii pracownik ma płacone tylko za te dni, w które pracuje, więc jeżeli ktoś decyduje się na opiekę nad dziećmi, po prostu nie zarabia.
Godziny pracy też się nie zmieniły?
W pierwszych tygodniach epidemii godziny zostały trochę skrócone. Wiele aptek wprowadziło również ograniczenia, jeśli chodzi o ilość ludzi, jaka może przyjść do apteki. W marcu i kwietniu mieliśmy też np. godzinę przerwy w funkcjonowaniu apteki w ciągu dnia. Można było w tym czasie nie tylko odpocząć lub coś zjeść, ale również nadrobić zaległości w papierach.
W Irlandii nie ma nocnych dyżurów. Co robi się więc w sytuacjach, kiedy pacjent potrzebuje leku nocą?
Zawsze w okolicach szpitala jest dłużej otwarta apteka. Leki musi też zapewnić szpital. Po godzinach otwarcia przychodni dyżurujący lekarz pierwszego kontaktu jest również wyposażony w leki np. w antybiotyk do rozrobienia dla dzieci. Jeżeli jest to wieś lub małe miasteczko, wszyscy zazwyczaj znają farmaceutę prowadzącego aptekę i wówczas do niego dzwonią. Ale takie naprawdę pilne, podbramkowe sytuacje zdarzają się niezwykle rzadko. W całej mojej karierze słyszałam może o dwóch takich przypadkach. Zazwyczaj można to wcześniej zaplanować.
Czy farmaceuci są przyłączeni do szybkiej ścieżki testowania na COVID-19?
Początkowo personel apteki nie był objęty szybszym dostępem do testów (technicy, pracownicy OTC), ale to się zmieniło w kwietniu, dzięki rozmowom IPU (Irish Pharmacy Union) z instytucjami rządowymi. Teraz każdy pracownik apteki ma szybszą ścieżkę dostępu do testów.
Gdzie są u państwa główne ogniska zakażenia?
Największe żniwo epidemia zbiera w domach opieki. Znam przypadek, gdzie w jednym z takich miejsc zmarła aż jedna trzecia pensjonariuszy. Staramy się szczególnie dbać o naszych starszych pacjentów. Dostarczamy im leki do domów, żeby nie musieli przychodzić do apteki. W całej Irlandii jest wielu ochotników, którzy dzielnie pomagają w tym trudnym czasie. Są to np. osoby z klubów sportowych, organizacji przykościelnych. Oni zaglądają do starszych osób, czasami robią zakupy, rozwożą właśnie leki.
Leki dostarczacie również poza pandemią, w zwykłym czasie?
Tak, jak najbardziej. Im mniejsza społeczność, tym częściej się to zdarza. Apteka nie musi tego robić, ale może. Osoby, które dostarczają leki, są za to dodatkowo wynagradzane.
Koszt dowozu jest przerzucony na pacjenta czy pokrywa go apteka?
Pokrywa go apteka. Mamy teraz znacznie więcej takich wyjazdów. W związku z tym, że jest to bezpłatna usługa, część osób z pewnością w jakiś sposób tego nadużywa, ale nie jesteśmy w stanie wszystkiego sprawdzić. Na szczęście mamy ochotników, którzy nas wspierają w tych dojazdach.
