Z jednej strony fake newsy, phishing, handel danymi wrażliwymi, bajki o antywirusowych maskach i leki na konar, który nie chce płonąć. Z drugiej – wygoda i szybki dostęp do ekspertów, porady lekarzy i farmaceutów online, telekonsultacje bez kolejek i leki z e-recepty skompletowane w kilka klików. O telefarmacji, wirtualnych aptekach i pacjencie, który naczytał się „doktora Google” – z dr. n. farm. Rafałem Miozgą rozmawia Jacek Krajl.
Pandemia koronawirusa sprawiła, że zapotrzebowanie na rozwiązania telemedyczne wzrosło skokowo. Czy wymuszone w ten sposób innowacje zostaną z nami na dobre?
dr n. farm. Rafał Miozga: Internet stanowi bogate i łatwo dostępne źródło informacji, jednak jak to zwykle bywa przy natłoku danych – trudno o weryfikację, co jest wartościowe, a co wprowadza nas w błąd. Tym bardziej jest to kluczowe, jeżeli chodzi o tak newralgiczny temat jak zdrowie. Niestety większość z nas po wystąpieniu jakiś objawów lub odebraniu wyników badań laboratoryjnych zaczyna od wyszukiwania informacji w internecie. O ile pogłębianie wiedzy jest ważne w budowaniu świadomości zdrowotnej, o tyle samoleczenie przy udziale doktora Google już niekoniecznie. Warto w internecie wybierać te pozycje, które pisane są przez specjalistów, są przez nich zweryfikowane oraz zawierają źródła, na podstawie których oparty jest artykuł.
Przy okazji Polacy coraz częściej dodają leki do wirtualnych koszyków, bo jest wygodniej i taniej. A oszuści zacierają ręce – phishing (metoda oszustwa, w której przestępca podszywa się pod inną osobę lub instytucję w celu wyłudzenia poufnych informacji, zainfekowania komputera szkodliwym oprogramowaniem czy też nakłonienia ofiary do określonych działań - red.), wyłudzanie danych, fałszywe leki, maski „antywirusowe”... Co robić, by nie dać się oszukać w sieci?
Niestety w internecie nie brak oszustów. Nie można jednak bać się korzystać z internetu. Jeżeli ktoś w sieci prosi nas o podanie jakiś danych, to warto sprawdzić kto i w jakim celu. Jeśli chodzi o zdrowie, to owszem, aplikacje, konta internetowe, gdzie można gromadzić swoje informacje o lekach stanowią dodatkową pomoc w dbaniu o właściwą terapię. Jeżeli jednak dokonujemy jakichś zamówień medykamentów przez internet to warto sprawdzić, z jakiego źródła produkty będą do nas dostarczane, kto i jak będzie je transportował, gdzie i kiedy będą dostarczone. Warto wybierać te oferty, w których dba się nie tylko o ładne zdjęcie i opis produktu na stronie, ale też o pozostałe kwestie – jak np. łańcuch dostaw. Dobrym przykładem jest Apteline.pl, który dzięki wsparciu Grupy Neuca, zapewnia odpowiednią jakość dotyczącą magazynowania i dostarczania do aptek. Taki łańcuch dystrybucji daje pewność, że otrzyma się produkt pełnowartościowy, bo z hurtowni lek trafia bezpośrednio do apteki – bez pośredników, jak to często w sieci bywa.
No dobrze, ale nawet jeśli mamy już sprawdzone źródło leków online, to pozostaje jeszcze kwestia wsparcia ekspertów. Farmaceuta może doradzić przy pierwszym stole, a w sieci?
Mówiliśmy o telemedycynie, to nie trudno wspomnieć o telefarmacji. Każda reklama leków opatrzona jest informacją, by skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Taka porada równie dobrze może odbywać się w formie zdalnej, np. przez komunikator/czat na stronie lub telefonicznie. By uzyskać informację o leku nie trzeba udawać się do apteki, co jest istotne chociażby w obecnej sytuacji – czasach pandemii, można bezpiecznie z domu skonsultować się z farmaceutą. Dzięki temu pacjent oszczędza nie tylko czas, otrzymuje również wsparcie w momencie, gdy musi zweryfikować wiarygodność informacji w internecie.
Ponadto teleporada farmaceutyczna, pozwala sprawdzić, tak jak w aptece stacjonarnej, już na etapie wyboru produktu, który preparat będzie najbardziej odpowiedni w danej sytuacji. Farmaceuta dodatkowo może przekazać informacje o możliwych interakcjach, czy dawkowaniu. Co więcej, dodatkowa weryfikacja przez farmaceutę w aptece podczas odbioru zamówienia tylko zwiększa bezpieczeństwo terapii, zmniejsza ryzyko pomyłek i pozwala budować świadomość na temat stosowanego leczenia. Farmaceuta online i offline nie konkurują, lecz wzajemnie się uzupełniają w całym procesie opieki nad pacjentem.
Z perspektywy pacjenta to same zalety, ale spójrzmy na to z drugiej strony: czy to nie jest problem dla farmaceutów, którzy nie mają swojej strony w internecie? Jak mają dogonić sieciówki z ogromnym zasięgiem w sieci?
Dla farmaceuty to raczej nie problem, uzyskuje dodatkowe wsparcie w opiece nad pacjentem, co pozwala mu zaoszczędzić czas w aptece – na przykład przy weryfikacji możliwości łączenia leków ze sobą. Jeżeli mówimy o stronie w internecie, to dotyczy to raczej apteki, ale i tutaj nie widzę powodów do niepokoju.
Założenie strony internetowej, jej wypromowanie i prowadzenie niewątpliwie wiąże się z kosztami, gdzie nie każda apteka może sobie na to pozwolić. Platformy click&collect – takie jak Apteline.pl – dają szansę aptekom, nawet tym najmniejszym, by nie być wykluczonym z dostępu do pacjenta korzystającego z internetu.
Czy zdarzyło się, że w rozmowie na czacie uratowaliście pacjenta przed jakimś poważnym błędem związanym z przyjmowaniem leków?
Oczywiście, łatwość obsługi czatu sprawia, że pacjenci nie mają oporów korzystać z takiej formy konsultacji, tym bardziej, gdy mają pewność, że rozmawiają ze specjalistą. Nie zapomnę sytuacji, kiedy wychowawca kolonii pytał, jaką insulinę ma podać swojej podopiecznej na korektę po posiłku. Niestety pomimo posiadania informacji od rodziców dziecka, jakie leki dziecko stosuje i kiedy, w sytuacji stresowej, kiedy wystąpiła wysoka glikemia, nie potrafił bez dodatkowej pomocy podjąć decyzji, który lek podać.
Pomyłka w takim przypadku nie wchodzi w grę…
Na szczęście rozmowa, wyjaśnienie i właściwe zidentyfikowanie posiadanych typów insulin pozwoliło odpowiednio zaopiekować się dzieckiem. Inną sytuacją była weryfikacja stosowanych suplementów. Niestety obecnie reklamy robią swoje i pacjenci nie raz stosują kilka preparatów z tą samą substancją, dobrym przykładem był pacjent, który po wspólnej analizie stosowanych preparatów, przyjmował łącznie ponad 12 000 jednostek witaminy D3 na dobę nie mając o tym świadomości, bo przecież stosował jedynie magnez, K2, słyszał o oleju z krokosza i konieczne były witaminy na oczy. Takich sytuacji niestety jest więcej, nie sposób wspomnieć, że apteczki pacjentów pełne są niezużytych leków i padają często pytania: „w domu mam jakiś antybiotyk „X” – czy mogę go stosować na gorączkę, kaszel, ból zęba?”, dlatego pomoc farmaceuty i weryfikacja stosowanych leków przez pacjentów jest nieoceniona.
Teraz pacjent przychodzi do lekarza online, bo pandemia uniemożliwia mu wizytę w przychodni. W czasie e-porady dostaje e-receptę, którą może zrealizować w internecie, a leki bezpiecznie odebrać w aptece pod blokiem. Ale pacjent chce leki na już. Czy problemem nie jest czas dostawy?
W tej sytuacji warto zacząć od tego, jak wygląda często „tradycyjny” model realizacji recepty. Niestety pacjent nie ma gwarancji, że po otrzymaniu e-recepty i udaniu się zaraz do swojej apteki otrzyma zaordynowane leki. Apteka niejednokrotnie musi zamawiać stosowane medykamenty pod daną receptę, co wiąże się z koniecznością kilkukrotnego odwiedzania apteki i pytania o dostępność. Pacjent może próbować zamawiać leki na receptę przez internet, tutaj jednak ważna uwaga, że obecne przepisy prawa nie pozwalają na dostawę leków na receptę do domu czy do paczkomatu, dlatego zamówienia musi odbywać się w aptece. Ma to jednak swoje zalety, idąc po odbiór rezerwacji z internetu do apteki udajemy się tylko raz. Jeżeli chodzi o czas dostawy, to gdy ma się wsparcie lidera w obrocie hurtowym – Grupy Neuca – to dostawa rezerwacji z Apteline.pl możliwa jest już następnego dnia, a czasami nawet tego samego dnia – i co najważniejsze: z zachowaniem odpowiednich warunków transportu.
Jako ekspert udzielasz porad na czacie Apteline.pl, z ciekawości: czy sam korzystasz z tej platformy?
Oczywiście, że tak. Poza wygodą w zamawianiu produktów bardzo cenię sobie dostępne w serwisie artykułu, gdzie sporo pisanych jest przez lekarzy i farmaceutów. Mogą stanowić dobre źródło wiedzy o zdrowiu.
dr n. farm. Rafał Miozga - kierownik działu obsług pacjenta telemedycznego w Neuca, ekspert w Apteline.pl. Farmaceuta z wieloletnim stażem w aptece. Doktor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach specjalizujący się w dziedzinie nauk farmaceutycznych, aktywnie publikujący wyniki swoich badań w czasopismach naukowych oraz na konferencjach o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Interesuje się farmakologią i badaniami klinicznymi.
Jacek Krajl
redaktor Apteline.pl i Swiat-zdrowia.pl
