![Marek Tomków: "Zaledwie w ciągu kilkunastu tygodni dokonała się wielka zmiana sposobu myślenia o zawodzie farmaceuty" [ROZMOWA]](https://prowly-uploads.s3.eu-west-1.amazonaws.com/uploads/landing_page/template_background/97588/dc25009794b4d22710a3c8fa10506416.jpg)
- Pierwszą ustawą, którą po tarczach antykryzysowych zajmują się posłowie, jest ustawa o zawodzie farmaceuty. Najwyższy czas ją przyjąć. Jesteśmy jednym środowiskiem medycznym, które nie ma ustawy o zawodzie - mówi Marek Tomków, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej w rozmowie z Wojciechem Giedrysem.
Marcowe oblężenie aptek podczas epidemii, 21 mln pacjentów w zaledwie osiem dni, recepty farmaceutyczne nie tylko w nagłych przypadkach i w końcu recepty pro auctore i pro familiae. W czasie epidemii wzrosła nie tylko ranga zawodu farmaceuty i jego uprawnienia. Do szczęścia brakuje już tylko ustawy o zawodzie?
To ogromna różnica w stosunku do tego, co farmaceuci mieli i mogli zaledwie kilka miesięcy temu. Po wielu latach walki magistrowie ze stażem krótszym niż pięć lat mogą przebywać samodzielnie w aptece. Dostali to uprawnienie na stałe. Przez osiem lat próbowaliśmy zmienić ustawę refundacyjną tak, żeby refundacja za leki wpływała do aptek wcześniej. Teraz udało się to wprowadzić po zaledwie kilkudziesięciu godzinach – refundacja wpływa na konto po 24 godzinach zamiast po 14 dniach. Przez lata farmaceuci mogli wystawiać recepty farmaceutyczne wyłącznie w przypadku nagłego zagrożenia zdrowia lub życia. Teraz mamy uprawnienie do wystawania recept nie tylko w nagłym zagrożeniu. Ale największym wyrazem uznania i formą podziękowania za naszą pracę w tym bardzo trudnym czasie epidemii koronawirusa, są recepty pro auctore i pro familiae dla farmaceutów. Jeszcze do niedawna coś takiego trudno było sobie w ogóle wyobrazić. Ustawa o zawodzie farmaceuty będzie bardzo dużą kropką nad „i”. Jej zapisy definitywnie określą oraz wzmocnią rolę farmaceuty w systemie ochrony zdrowia.
„Zawód farmaceuty jest samodzielnym zawodem medycznym” – to jeden z pierwszych artykułów ustawy. Przez lata farmaceuci byli jednak traktowani jak sprzedawcy leków. Ustawa to zmieni?
Oczywiście, że tak, choć nie z dnia na dzień. Warto spróbować ocenić ostatni czas, czytając nieco pomiędzy wierszami. Zaledwie w ciągu kilkunastu tygodni dokonała się wielka zmiana sposobu myślenia o zawodzie farmaceuty. Okazuje się, że kilkudziesięciu lekarzy, którzy są posłami w Sejmie, opowiada się za dodatkowymi uprawnieniami farmaceutów. Że ustawę o zawodzie popierają inne środowiska medyczne, z którymi nie zawsze było nam po drodze. Co więcej, na przykład lekarze akceptują też nasze prawo do samodzielnego wystawiania recept. Nie ma protestów przeciwko propozycji tzw. recepty kontynuowanej. To jest zmiana. Nowe otwarcie. Dla mnie takim sygnałem są też słowa, jakie słyszę od innych zawodów medycznych: „jesteście skuteczniejsi niż my”. Słyszałem to często, choćby wtedy, gdy szybko stworzyliśmy narzędzie do dystrybucji rządowych bezpłatnych środków ochrony osobistej. Teraz z niego korzystają szkoły i przedszkola. Kolejnym sygnałem jest brak kar za to, że apteki przestają dyżurować w nocy (np. z powodu kłopotów kadrowych) i nic im za to nie grozi. A także to, że pierwszą ustawą, którą po tarczach antykryzysowych zajmują się posłowie, jest właśnie ustawa o zawodzie farmaceuty. Najwyższy czas ją przyjąć. Jesteśmy jednym środowiskiem medycznym, które nie ma ustawy o zawodzie.
Wielu farmaceutów wskazuje jednak, że ustawa o zawodzie to symboliczny akt, który od razu nie poprawi ich bytu finansowego, że prestiżem i rangą nie wykarmią swoich rodzin.
Ustawa o zawodzie farmaceuty otwiera drogę do wprowadzenia opieki farmaceutycznej i dodatkowych usług do aptek. Dodatkowe pieniądze, które popłyną aptek i farmaceutów, są zaszyte w ustawie. Oczywiście, nie jest tam napisane, ile konkretnie będzie kosztować przegląd lekowy, ocena farmakoterapii czy wystawienie recepty na kontynuację leczenia. Znalazł się jednak w ustawie przepis mówiący, że są to świadczenia zdrowotne. A za świadczenia należy się zapłata ze środków NFZ.
Przyjęcie ustawy i zielone światło dla opieki farmaceutycznej nie oznaczają, że od razu ruszą w aptekach np. przeglądy lekowe.
Ustawa o zawodzie farmaceuty to początek. Określa, co można zrobić w aptece. Kolejnym krokiem będzie wycena świadczeń zdrowotnych dostępnych w aptekach i wpisanie ich na listę usług opłacanych przez NFZ. Do tego już na szczęście nie będzie trzeba nowych ustaw. Wystarczą rozporządzenia ministra zdrowia i zarządzenia prezesa NFZ. Ale chyba nikt nie wyobraża sobie, że z dnia na dzień – po wejściu przepisów – zostanie uruchomiona opieka farmaceutyczna. To wymaga czasu, szkoleń, przygotowania czy też dostosowania pomieszczeń.
Ile może potrwać uruchomienie opieki? Lata czy miesiące?
Na ustawę o zawodzie farmaceuty czekaliśmy 30 lat. Na opiekę możemy więc poczekać kilka miesięcy i nic nikomu się nie stanie. Pewne rzeczy wymagają czasu. Najpierw w ustawie należy określić, co farmaceuta może i co jest świadczeniem zdrowotnym. To podstawa. Wszystko trzeba zrobić po kolei. Jeśli dziewięć kobiet zajdzie w ciążę, dziecko nie urodzi się po miesiącu. Farmaceutom czasem brakuje cierpliwości. 1 kwietnia zyskaliśmy uprawnienie do wystawiania recept pro auctore i pro familiae, a wielu już narzekało, że kilka minut po północy informatyczny system nie był przygotowany. Czekaliśmy na to dziesiątki lat, samodzielnej preskrypcji farmaceuci nie mieli od wieków, więc trzy tygodnie oczekiwania na taką funkcjonalność w gabinet.gov.pl to nic wielkiego. Już działa i to z tego co słyszę naprawdę sprawnie. Jeśli więc dzisiaj ustawa o zawodzie farmaceuty jest w Sejmie – a do tej pory nikt nigdy tak daleko nie zaszedł - zróbmy najważniejszy krok i przepchnijmy ją przez Sejm. Potem systematycznie stawiajmy kolejne kroki.
Sam pan nazwał ten projekt ustawy łowicką wycinanką robioną kosą. Czy na ostatniej prostej NIA będzie forsowała w nim zmiany?
Oczywiście, nastawiamy się na bardzo ostrą walkę o ostateczny kształt ustawy. To, co trafiło do Komisji Zdrowia, to tylko projekt. Widzieliśmy już losy wielu innych projektów, które zmieniały się czasem radykalnie. Do momentu podpisania ustawy przez prezydenta będziemy walczyli o jej dobry kształt. I wiem doskonale, że ci, którym nie zależy na randze i niezależności zawodu farmaceuty, również nie oddadzą pola.
Nie ma zatem prawa bytu w ustawie dopisek „w sposób uporczywy” dodany przez PharmaNET do punktu dotyczącego niezależności farmaceuty i wpływania przez właściciela apteki na sposób wykonywania zadań służbowych przez farmaceutę?
W ocenie NIA dopisek „w sposób uporczywy" musi zostać usunięty z projektu ustawy. To próba uniknięcia odpowiedzialności za łamanie prawa. Sądy przez lata będą ustalać, co znaczy „uporczywy”. Jeśli „uporczywy” to „wielokrotny”, to z automatu przyjmujemy, że niezależność farmaceuty można wiele razy naruszyć. Nie można obligatoryjnie przyjąć, że kilkanaście razy można legalnie zmusić farmaceutę, by robił coś wbrew etyce i prawu, bo to oznacza, kilkanaście przypadków w których farmaceuta będzie zmuszony wobec pacjentów do działania przeciwko nim. Każdy przypadek się liczy.
Kary za naruszenie niezależności farmaceuty winny być surowe?
Tak, jeśli ktokolwiek ją naruszy i zostanie to udowodnione, to apteka powinna stracić zezwolenie. Surowe kary winny być przestrogą dla każdego menadżera lub właściciela apteki. Często farmaceuci w sieciach aptek pytają, co dla nich robi NIA. Właśnie w ten sposób broni ich uprawnień, żeby nikt nie miał prawa przyjść i powiedzieć: masz wystawić receptę farmaceutyczną, bo ja tak chcę, bo brakuje mi do wyników finansowych, bo słupki się nie zgadzają. Czym jest zwiększone zapotrzebowanie na recepty farmaceutyczne? To wpisywanie fałszywych przesłanek zagrożenia zdrowia lub życia do dokumentacji pacjenta. Do NIA trafiają co rusz sygnały, że menadżerowie w taki sposób próbują podbić wyniki finansowe aptek. Farmaceuci słyszą od nich: „wystawiaj więcej recept farmaceutycznych”. Takie polecenie oznacza jedno: „fałszuj dokumentację”, czyli „dzięki temu skasujemy kolejną marżę”. W taki sposób wystawia się farmaceutów na odstrzał. Farmaceuta odpowiada swoim prawem wykonywania zawodu, a właściciel czy menadżer apteki nie powinien być bezkarny. NIA jest za surowymi sankcjami karnymi. Przepis, który nie ma sankcji karnych, jest przepisem martwym. Ponieważ niezależność farmaceuty w tej ustawie jest świętością, to musi być kara jak za naruszenie świętości.
Farmaceuta ma prawo powiedzieć „nie” właścicielowi apteki?
Nie, jeśli rzecz dotyczy np. grafiku pracy czy noszenia ubrania ochronnego. Ale jeśli dotyczy sprawowania opieki farmaceutycznej, to to jest świętość. Opieka farmaceutyczna, którą chcemy wprowadzić, musi być w 100 proc. oddzielona od biznesu i marketingu. Jeżeli farmaceuta będzie podejmować jakąś decyzję, to nie może mieć nad sobą menadżera lub właściciela, który często nie są farmaceutami. Bo to farmaceuci będą brać za to odpowiedzialność. Ingerować w decyzje będzie mógł tylko kierownik apteki, który jest farmaceutą i ma do tego prawo. Ale to jest zupełnie inna sytuacja i inna zależność. My mówimy „nie” np. zmuszaniu farmaceutów do wystawiania recept farmaceutycznych lub recept pro auctore i pro familiae i realizowania ich w danej aptece, wystawiania ich na siłę. To jest naruszanie niezależności. Farmaceuta musi mieć przepis, który go chroni. Musi wiedzieć, że za jego plecami jest mocny artykuł, który mówi „nie wolno tego robić”, na który można się powołać, odmawiając danej czynności. Bez tego to nie ma sensu. W naszej ocenie obecny kształt ustawy jest niedoskonały i trzeba ją będzie jeszcze poprawić w kluczowych kwestiach.
Bez niezależności farmaceuty ustawa o zawodzie nie ma sensu?
Bez niezależności cała reszta będzie jedynie fasadą. To dla nas bardzo ważny punkt i największy punkt sporny między przedsiębiorcami a NIA. Ta ustawa definiuje wprost, że farmaceuta jest samodzielnym zawodem medycznym. A za tym idzie odpowiedzialność i uprawnienia.
O co jeszcze będzie walczyć NIA podczas procedowania projektu?
Tego nie mogę zdradzić. Nigdy nie odsłania się kart. Zwłaszcza że druga strona - organizacje przedsiębiorców, które reprezentują np. sieci aptek - torpedowała ustawę i składała setki uwag tylko po to, żeby przedłużyć konsultacje społeczne. Teraz też na pewno będą bronić swoich interesów. Gdyby te działania, ustawa mogłaby wejść pod obrady poprzedniego parlamentu. Ta druga strona podkreśla za każdym razem, że działa w imieniu i w interesie farmaceutów, ale jednocześnie nie zgadza się, żeby byli niezależni. Podejście do tego projektu szybko pokaże prawdziwe intencje, pokaże tych, którzy wspierają farmaceutów, a którzy im szkodzą.
A co z systemem uznawania kwalifikacji farmaceuty uzyskanymi poza Unią Europejską? Jakie rozwiązanie znajdzie się w ustawie? Nostryfikacja dyplomu i egzamin z języka polskiego? Czy ma to być robione w drodze Farmaceutycznego Egzaminu Weryfikacyjnego?
Wszystko wskazuje, że w ustawie pozostanie zapis dotyczący Farmaceutycznego Egzaminu Weryfikacyjnego. Uważam, że obawy, że natychmiast po wejściu w życie ustawy zaleje nas fala farmaceutów z Ukrainy, są mocno przesadzone. Już kilka razy miały nas zalewać różne fale np. niemieckich farmaceutów. FEW ma składać się z 200 pytań, na które jest tysiąc odpowiedzi. Jeżeli obejmą one cały materiał ze studiów i będą układane przez wydziały farmaceutyczne, to nie sądzę, żeby to był banalny egzamin do przejścia dla każdego. Mimo to będziemy się starali wrócić do starego sposobu, czyli nostryfikacji dyplomu.
A co z udziałem farmaceutów w reklamach? Jak to widzi NIA?
W naszej ocenie zakaz reklamy powinien obejmować cały asortyment dostępny w aptekach. W kwestii reklam – choć nie jest to przedmiotem tej ustawy – należy pójść dalej i drastycznie podnieść kary za reklamy aptek. Jeżeli farmaceuta ma karę do 500 tys. zł za sprzedaż przez internet jednego opakowania leku na kaszel czy też 50 tys. zł za nieraportowanie czegoś, to kara za reklamę apteki powinna wynosić co najmniej 250 tys. zł. Inaczej to nie ma sensu i wciąż będziemy oglądać banery „Pacjencie, kończą Ci się leki? Wpadnij do nas, a my wystawimy Ci receptę farmaceutyczną”. Kara za świadome łamanie przepisów i robienie kasy na reklamowaniu aptek powinna być ekstremalna.
Ustawa zmniejsza rolę samorządu aptekarskiego. Pozbawia np. możliwości opiniowania kandydata na kierownika apteki lub wydawania opinii w sprawie udzielania bądź cofnięcia zezwolenia. Czy NIA będzie zabiegać o wykreślenie tych zapisów?
Oczywiście, jesteśmy za utrzymaniem dotychczasowej roli samorządu aptekarskiego. Zdaję sobie sprawę, że przedsiębiorcom nie jest to w smak, że chcieliby zmarginalizować rolę samorządu aptekarskiego. Opinie izb aptekarskich mają wyłącznie charakter pomocniczy i doradczy. Nie są wiążące. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny powinien mieć np. jak najszerszą wiedzę o działaniach kierownika apteki. Naszą rolą jest to, żeby na rynek apteczny nie dostawali ludzie, którzy nie mają odpowiednich kwalifikacji. Dlaczego niektórym tak przeszkadzają opinie o kierowniku apteki? Może dlatego że byłaby pomocna we wskazaniu „słupów”, czyli lewych kierowników, którzy biorą na siebie zezwolenia dla apteki za tysiąc złotych.
Ile według pana mogą potrwać prace nad projektem ustawy?
Na pewno kilka miesięcy. Myślę, że powinniśmy mieć ustawę w tym roku. Prawdopodobnie w sejmowej Komisji Zdrowia powstanie podkomisja, która będzie mieć do przepracowania kilka spornych elementów. Czy wszyscy będą zadowoleni z ustawy o zawodzie? Pewnie nie. Na przykład ogromna część farmaceutów nie chce obowiązkowej specjalizacji. Jednocześnie jest też spora część środowiska, która uważa, że każdy powinien mieć obowiązkowo specjalizację, żeby być kierownikiem. To jest linia sporu, która funkcjonuje już od kilkudziesięciu lat i bez względu na ostateczny kształt przepisów jedna z tych grup nie będzie zadowolona.
To nie będzie ustawa dla wszystkich farmaceutów – coraz częściej jednak pojawiają się takie komentarze na temat tego projektu.
Nie zgadzam się z tym stwierdzeniem. To będzie ustawa dla wszystkich farmaceutów. Naczelna Izba Aptekarska nie dzieli farmaceutów na sieciowych i indywidualnych. Dbamy o wszystkich. Niezależnie, gdzie pracują. UoFZ, prawo do wystawiania recept PA i PF, prawo do samodzielnego pozostawania w aptece farmaceutów ze stażem krótszym niż pięć lat czy środki ochrony osobistej np. płyny do dezynfekcji. Widzi pan gdzieś sztucznie rysowane podziały farmaceutów? Trafiały one do wszystkich aptek. Pomimo że za to, że chcemy zabezpieczyć farmaceutów z aptek sieciowych, ich właściciele starszą nas procesami.
"Magazyn Aptekarski" i Grupa Neuca wspólnie zabiegają o jak najszybsze przyjęcie przez parlament ustawy o zawodzie farmaceuty, w takim kształcie, który odpowiada postulatom i potrzebom farmaceutów. Działania w tej sprawie prowadzimy pod hasłem "Zawód? Farmaceuta".
WIĘCEJ O AKCJI #ZAWÓDFARMACEUTA:
Pacjent do farmaceutki: „Czego się pani z tą pleksi tak wygłupia i tak wszyscy kiedyś umrzemy”
Niecenzuralne komentarze, wyzwiska, czy kwestionowanie i wyśmiewanie przez pacjentów koniecznych zabezpieczeń – to część aptecznej rzeczywistości czasów zarazy, agresji wobec farmaceutów, o której wciąż mało się mówi.
Czytaj więcej
Czy epidemia zmieni postrzeganie zawodu farmaceuty?
Po marcowych i kwietniowych brawach i podziękowaniach dla ludzi zawodów medycznych niewiele pozostało. Okrzepliśmy w epidemii, a w każdym razie przyzwyczailiśmy się do niej. Czy to oznacza, że farmaceuci nie mogą już liczyć na to, że epidemia zmieni postrzeganie ich zawo...
Czytaj więcej
