26 maja o godz. 13 sejmowa Komisja Zdrowia zajmie się Konstytucją zawodu farmaceuty, czyli długo oczekiwaną ustawą o zawodzie farmaceuty, z którą środowisko aptekarskie wiąże wielkie nadzieje.
„Zawód? Farmaceuta” to hasło akcji „Magazynu Aptekarskiego” i Grupy Neuca, w trakcie której przybliżymy założenia ustawy o zawodzie farmaceuty i zapytamy farmaceutów, co myślą o tym dokumencie.
Jednocześnie będziemy zabiegać o to, żeby znalazły się w niej zapisy będące odpowiedzią na zgłaszane od lat potrzeby i postulaty środowiska aptekarskiego. A także o to, żeby parlamentarzyści sprawnie przeprowadzili cały proces legislacyjny i przyjęli ustawę jak najszybciej.
Farmaceuci czekają na swoją Konstytucję od 30 lat. Ustawa o zawodzie farmaceuty nie może być więc wyliczanką przepisów utrzymującą pewne status quo. Musi iść krok dalej i dawać farmaceutom nowe uprawnienia oraz wykorzystywać w pełni ich profesjonalne wykształcenie.
Ustawa o zawodzie farmaceuty to bardzo ważny dokument. Podniesie rangę zawodu, wzmacniając jego rolę w systemie ochrony zdrowia. Dzięki niej nikt nie będzie mieć wątpliwości, że farmaceuta wykonuje zawód medyczny. Że stoi w jednym szeregu z lekarzem czy też pielęgniarką.
Ten dokument musi otworzyć drogę do uruchomienia opieki farmaceutycznej w Polsce, będącej świadczeniem medycznym – tak, żeby farmaceuci brali aktywny i znaczący udział w działaniach związanych z profilaktyką, promocją zdrowia i farmakoterapią. W ślad za tym muszą więc zostać wskazane źródła finansowania opieki farmaceutycznej, model operacyjny i harmonogram wprowadzenia ustalonych działań. Nie może być tak, że spocznie to na barkach aptek.
Naczelna Izba Aptekarska w ostatnich dniach rozesłała listy do parlamentarzystów z apelem o podjęcie działań przyspieszających prace nad projektem ustawy. Przyłączamy się do tego apelu!
Według samorządu aptekarskiego epidemia koronowirusa potwierdziła, że farmaceuci „aktywnie i skutecznie uczestniczą w zapobieganiu oraz rozwiązywaniu najtrudniejszych problemów zdrowotnych polskich obywateli. Często to farmaceuta jest osobą, do której pacjent w pierwszej kolejności zwraca się z prośbą o poradę zdrowotną”.
Zapisy ustawy o zawodzie farmaceuty mają doprowadzić do odciążenia systemu ochrony zdrowia „przez lepsze wykorzystanie istniejących zasobów ludzkich i większe wykorzystanie potencjału zawodowego farmaceutów, którzy obecnie pełnią funkcje związane tylko z dystrybucją leków” – czytamy w jej uzasadnieniu.
„Obowiązujące regulacje prawne nie dają aptekarzom możliwości pełnego korzystania ze swojej wiedzy i umiejętności, de facto stwarzając sytuację, w której kosztowne wykształcenie absolwenta farmacji nie jest wykorzystywane w zabezpieczaniu rosnących potrzeb zdrowotnych Polaków. Farmaceuta we współczesnym świecie powinien dostarczać nie tylko produkt, ale i usługi, w tym usługi o charakterze klinicznym. Studia na kierunku farmacja trwają pięć i pół roku. W tym czasie studenci nabywają szeroką wiedzę o produktach leczniczych i farmakoterapii, a następnie aktualizują ją w procesie kształcenia ustawicznego”
- czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy o zawodzie farmaceuty.
W najbliższych dniach na aptekarski.com na bieżąco będziemy relacjonować wszystko, co będzie się działo wokół projektu ustawy.
Co znalazło się w ustawie o zawodzie farmaceuty?
- Zawód farmaceuty to samodzielny zawód medyczny. To zawód wolny i zawód zaufania publicznego.
- Farmaceuci zyskują autonomię zawodową, czyli niezależność w realizacji zadań zawodowych, przejawiającą się możliwością planowania pracy i swobodnego wyboru metod pracy oraz oceny jej wyników. A zatem podejmują decyzje i ponoszą odpowiedzialność za swoje działania.
- Farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu musi być samodzielny w każdej sytuacji zawodowej, także gdy realizuje receptę na zlecenie innych profesjonalistów. Swoimi działaniami dąży do zapewnienia pacjentowi bezpieczeństwa stosowania leku, a jego praca wiąże się z indywidualną odpowiedzialnością.
- Farmaceuci mają obowiązek ustawicznego aktualizowania oraz poszerzania swojej wiedzy i umiejętności.
- Farmaceuta ma prawo do samodzielnej decyzji w granicach przygotowania zawodowego podczas wydania leku na podstawie recepty farmaceutycznej. Samodzielność przejawia się w prawie do odmowy wydania leku, w sytuacji gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie użycia leku do celów niemedycznych.
- Prowadzenie opieki farmaceutycznej jest ciągiem połączonych ze sobą etapów, w których farmaceuta wykorzystuje swoją wiedzę i umiejętności, będąc jednocześnie świadomym odpowiedzialności za podjęte działania.
- Farmaceuta może świadczyć opiekę farmaceutyczną i udzielać usługi farmaceutyczne charakterystyczne dla pracy w aptece ogólnodostępnej i szpitalnej oraz w zakresie farmacji klinicznej.
- Ustawa definiuje usługę farmacji klinicznej: działania na rzecz zwiększenia skuteczności, bezpieczeństwa i zasadności, w tym ekonomicznej, użycia produktów leczniczych oraz udział w kształtowaniu planu lekowego pacjenta, wykonywane przez uprawnionego farmaceutę w podmiocie wykonującym działalność leczniczą. To łączy się z optymalizacją współpracy lekarzy i farmaceutów na poziomie komitetów terapeutycznych, farmakoterapii pod kątem racjonalnego stosowania leków i nadzoru nad bezpieczeństwem ich przyjmowania.
- Ustawa definiuje też pojęcie „sporządzanie produktów leczniczych”. To czynności przeprowadzane w aptece, w zakresie i zgodnie z zasadami określonymi w farmakopei polskiej lub farmakopei europejskiej, lub innych odpowiednich farmakopeach uznawanych w państwach członkowskich, obejmujące sporządzanie leków recepturowych, leków aptecznych oraz przygotowywanie do podania pacjentowi leku gotowego, polegające na jego przetwarzaniu, odtwarzaniu, rozdozowywaniu lub przepakowaniu, w tym czynności polegające na sporządzaniu badanego produktu leczniczego z przeznaczeniem do badań naukowych oraz eksperymentów medycznych. Sporządzanie produktów leczniczych to odrębna kategoria usług farmaceutycznych. Katalog czynności uznawanych za sporządzanie odpowiada aktualnemu stanowi rzeczywistemu i wykracza poza samo sporządzanie leków recepturowych i leków aptecznych, obejmując również czynności, takie jak odtwarzanie, fasowanie czy przygotowywanie leków badanych.
- Ustawa definiuje pojęcie „wywiadu farmaceutycznego”. To działanie farmaceuty polegające na uzyskaniu informacji od pacjenta niezbędnych do wyboru właściwego leku bez recepty, udzielenia prawidłowej porady w zakresie stosowania leków bez recepty i na receptę lub rekomendacji konsultacji lekarskiej.
- W projekcie ustawy opieka farmaceutyczna została nazwana świadczeniem zdrowotnym, a nie (jak do tej pory) usługą farmaceutyczną. Opieka farmaceutyczna to złożony proces, na który składają się m.in. wykonywanie przeglądów lekowych i oceny farmakoterapii; opracowanie indywidualnego planu opieki farmaceutycznej, uwzględniającego problemy lekowe pacjenta, edukację zdrowotną, promocję zdrowia i profilaktykę, konsultacje dotyczące farmakoterapii, w tym również konsultacje kontrolne.
- Przegląd lekowy to „działania farmaceuty polegające na usystematyzowanym wywiadzie dotyczącym stosowanych przez pacjenta produktów leczniczych, wyrobów medycznych, suplementów diety i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego”.
- Przeprowadzając przegląd lekowy, farmaceuta powinien zebrać informacje dotyczące m.in. nazw produktów leczniczych i innych produktów stosowanych przez pacjenta, tj. suplementów diety i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz ziół i preparatów ziołowych; przyczyn (powodów) stosowania poszczególnych produktów; dawki, postaci farmaceutycznej stosowanych produktów leczniczych oraz ich schematów dawkowania (w tym pory podawania); podawania przewlekłego bądź doraźnego produktów leczniczych; realizowania recept oraz stosowania ww. produktów bez konsultacji z lekarzem; samopoczucia w czasie terapii, które mogłoby wiązać się z zastosowanymi lekami; występowania objawów lub dolegliwości, które mogą być związane ze stosowanymi produktami leczniczymi; postępowania związanego z przyjmowaniem produktów leczniczych (m.in. łączenia z posiłkami, popijania, dzielenia bądź rozgryzania, przestrzegania zaleceń terapeutycznych); warunków przechowywania produktów leczniczych i (w miarę możliwości) terminu ważności produktów stosowanych przez pacjenta.
- Przegląd lekowy wykonywany jest w celu optymalizacji użytkowania leków i poprawy wyników zdrowotnych pacjenta. Oznacza to wykrywanie problemów lekowych i zalecanie interwencji farmaceuty polegającej na rozwiązywaniu zidentyfikowanych problemów lekowych oraz zapobieganiu powstawania kolejnych.
- Ocena farmakoterapii – to działania farmaceuty mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa pacjenta w procesie farmakoterapii, polegające na: ocenie potrzeb lekowych pacjenta, w tym istnienia wskazań do stosowania produktów leczniczych (pacjent może stosować produkt leczniczy niepotrzebnie lub może potrzebować dodatkowego produktu leczniczego); ocenie efektywności (skuteczności oraz profilu bezpieczeństwa farmakoterapii) przez ocenę wyników klinicznych, prawidłowości dawkowania i sposobu podawania produktu leczniczego, weryfikację istnienia przeciwwskazań, przestrzegania specjalnych ostrzeżeń i środków ostrożności przy stosowaniu, identyfikację interakcji z innymi produktami leczniczymi lub innych form interakcji; występowania działań niepożądanych, niezgodności farmaceutycznych, ocenę kosztów; ocenie przestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjenta.
- Konsultacja dotycząca farmakoterapii – to udzielanie przez farmaceutę porad, opinii lub zaleceń związanych ze stosowanymi przez pacjenta produktami leczniczymi, wyrobami medycznymi, suplementami diety i środkami specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz preparatami ziołowymi.
- Indywidualny plan opieki farmaceutycznej jest to działanie farmaceuty polegające na określeniu celów terapeutycznych pacjenta stosującego farmakoterapię oraz na wspólnym z pacjentem opracowaniu planu działania i sposobów umożliwiających realizację tych celów terapeutycznych oraz rozwiązywanie wykrytych problemów lekowych.
- Farmaceuta prowadząc opiekę farmaceutyczną, prowadzi działanie edukacyjne, zwiększające poziom wiedzy i umiejętności pacjenta w zakresie indywidualnej farmakoterapii, związanych z chorobą i funkcjonowaniem organizmu.
- Farmaceuta jako osoba wykonująca zawód medyczny jest zobligowany do prowadzenia działalności promującej zdrowy styl życia, utrwalającej prawidłowe wzorce i do uczestniczenia w działaniach profilaktycznych mających na celu zapobieganie niekorzystnym zjawiskom zdrowotnym, zwłaszcza chorobom.
- Projekt przewiduje możliwość wystawiania recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego przez uprawnionego farmaceutę w ramach sprawowanej opieki farmaceutycznej. Farmaceuta wystawiając receptę kontynuacyjną jest zobowiązany do zapoznania się z aktualnymi wynikami terapii i stanem zdrowia pacjenta oraz do wykorzystania swojej wiedzy klinicznej i umiejętności skutecznej konsultacji, aby zdecydować, czy możliwość zastosowania opisywanego rozwiązania jest dla pacjenta bezpieczna. Farmaceuta na podstawie zlecenia lekarskiego powinien analizować farmakoterapię, a następnie albo uzupełniać ilość leku tak, aby zabezpieczyć terapię pacjenta do terminu następnej wizyty, albo skonsultować się z lekarzem prowadzącym w przypadku problemów z przestrzeganiem zaleceń lub działaniami niepożądanymi.
- Ustawa wskazuje też zadania, które mogą być wykonywane przez farmaceutę także poza apteką m.in. na oddziale w szpitalu (sprawowanie nadzoru nad gospodarką produktami leczniczymi oraz wyrobami medycznymi, zarządzanie produktami leczniczymi); w strukturach szpitala (prowadzanie analiz farmakoekonomicznych, udział w racjonalizacji farmakoterapii); w hurtowni farmaceutycznej (przyjmowanie do hurtowni produktów, wydawanie ich uprawnionym podmiotom, pełnienie funkcji Osoby Odpowiedzialnej, sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem wymagań Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej); w wytwórni produktów leczniczych (uczestnictwo w wytwarzaniu i badaniu produktów leczniczych, w tym pełnienie funkcji Osoby Wykwalifikowanej lub Osoby Kompetentnej), a także w firmach zajmujących się badaniami klinicznymi.
- W projekcie wskazano, że farmaceuta może prowadzić działalność profilaktyczną, edukacyjną oraz działalność na rzecz promocji zdrowia np. walkę z uzależnieniami i nałogami, oferując bezpłatne nieinwazyjne badania diagnostyczne (stężenia glukozy, cholesterolu we krwi, badanie ciśnienia tętniczego, wzrostu czy wagi).
- Wśród ogólnych zadań, które farmaceuta może wykonywać w aptece i w innych obszarach swojej aktywności zawodowej, wymieniono również: nadzór nad czynnościami wykonywanymi przez technika farmaceutycznego lub studenta kierunku farmacja w aptece, punkcie aptecznym, dziale farmacji szpitalnej, oddziale szpitalnym lub hurtowni farmaceutycznej; nadzór nad: przechowywaniem i wydawaniem produktów leczniczych w aptece lub punkcie aptecznym, dostarczaniem produktów leczniczych przez aptekę lub punkt apteczny w ramach sprzedaży wysyłkowej; monitorowanie warunków zapewniających jakość i bezpieczeństwo znajdujących się w obrocie produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych oraz ich zabezpieczanie w procedurach wycofywania i wstrzymywania; sprawowanie nadzoru nad jakością i bezpieczeństwem stosowania produktów leczniczych lub środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub użytkowania wyrobów medycznych.
- Wśród zadań zawodowych wyliczono ponadto: kierowanie apteką, punktem aptecznym, działem farmacji szpitalnej, zespołem farmacji klinicznej lub hurtownią farmaceutyczną.
- Osoba, która posiada prawo wykonywania zawodu farmaceuty, ma prawo posługiwać się tytułem „farmaceuta”. Zakazano farmaceucie prowadzenia lub uczestniczenia w reklamie produktów leczniczych skierowanej do wiadomości publicznej.
- Projektowane przepisy penalizują zachowanie polegające na nieuprawnionym posługiwaniu się tytułem zawodowym „farmaceuta”. Projektodawca przewidział w takim przypadku karę grzywny. Powierzenie wykonywania zawodu farmaceuty osobie nieposiadającej prawa wykonywania zawodu zagrożone ma być karą grzywny albo ograniczenia wolności.
