„Na początku epidemii sprzedaliśmy wszystkie preparaty z paracetamolem i ibuprofenem. Pacjenci wyczyścili do zera stany magazynowe aptek, hurtowni i producentów. Nie nadążano z produkcją. Zdarzały się przykre sytuacje, że do apteki przychodziła mama z gorączkującym dzieckiem i nie było jej co dać”, „Zamontowano nam pleksi. Nie mam jednak przyłbicy, nie pracuję również ani w rękawiczkach, ani w maseczce. Zresztą maseczki nie są u nas w ogóle dostępne, nie ma ich gdzie zamówić. Mimo to czuję się w miarę bezpieczna” mówi mgr farm. Aleksandra Dziewulska, farmaceutka pracująca w Szwecji w rozmowie z Emilią Załeńską-Zduniak.
Szwecja poszła w zupełnie inną stronę, jeśli chodzi o walkę z epidemią koronawirusa, niż reszta europejskich krajów. Nie narzuciła zakazów, wydała tylko zalecenia. Czy ta strategia, jako dla pracownika ochrony zdrowia, była dla Pani od początku przekonująca?
Na początku wydawało mi się to kompletnie nierozsądne, szczególnie, że nikt w Europie nie poszedł tą drogą. Jednak znając mentalność Szwedów i po kilku dniach obserwacji, widząc jak się zachowują, jak słuchają tych wszystkich zaleceń pomyślałam sobie, że być może to wcale nie jest taka zła strategia. Co warto podkreślić, jest to ogromny kraj, a ludzi jest tylko 10 mln, więc te wszystkie ograniczenia, które funkcjonują w Szwecji, niekoniecznie sprawdziłyby się np. w 80 mln Niemczech. Myślę, że był to jeden z głównych czynników wpływający na to, że mogliśmy sobie na pewne rzeczy pozwolić. Na szczęście nie zdążyłam wpaść w panikę, brak większych restrykcji jakoś mnie szczególnie nie przeraził. Powiedzmy sobie szczerze, jako farmaceutka, która na co dzień styka się z olbrzymią ilością pacjentów i tak mam największą szansę zarazić się w pracy. Więc to, co dzieje się w tej chwili poza apteką, jest w zasadzie sprawą drugorzędną.
Co jeszcze może wydać się ciekawe – największą władzę w czasie epidemii ma w Szwecji główny epidemiolog kraju Anders Tegnell. To nie rząd wydaje jakiekolwiek rozporządzenia i rekomendacje, ale instytucja, której nazwę można byłoby przetłumaczyć na urząd zdrowia publicznego.
Jak wygląda życie w Szwecji podczas pandemii?
Żłobki, przedszkola, podstawówki od początku były otwarte. Nie działają jedynie licea i uczelnie wyższe. Wszyscy pracownicy, jeżeli mają taką możliwość pracują w systemie home office. Większość instytucji działa normalnie, jednak z pewnymi ograniczeniami, jeżeli chodzi o kontakt z drugim człowiekiem. Restauracje również nigdy nie były zamknięte – należy jednak zajmować w nich tylko wyznaczone miejsca, np. co drugi stolik. Działają również hotele, które mają teraz doskonałe oferty – więc jeżeli ktoś jedzie w dość odludne miejsce lub się nie boi, może zrobić sobie super wakacje. Zgromadzenia są dozwolone do 50 osób, jednak wiele konferencji czy szkoleń odwołuje się nawet, gdy liczba uczestników jest znacznie poniżej tej granicy.
Jakie zalecenia otrzymało społeczeństwo?
Jest duży nacisk na ochronę osób starszych, zaleca się, aby pozostawały w domu i prosiły o zrobienie zakupów kogoś młodszego. Dużo się mówi o częstym myciu rąk, trzymaniu odstępów. I wydaje mi się, że to wszystko przynosi efekt, przypadków zachorowań nie ma u nas dużo więcej niż w innych europejskich krajach. Podobnie jak w Polsce wielu zakażonych jest w domach opieki. Mamy też sporo przypadków w środowisku sportowym.
Strategia naszych epidemiologów sprawdza się również dlatego, że tutaj przeciętny obywatel myśli o innych, nie chce nikomu zaszkodzić. Na przykład jeżeli jest impreza u sąsiada, to o godzinie 22 gospodarz wyłącza muzykę, by nie przeszkadzać innym, mimo iż zabawa nadal trwa. I to się doskonale sprawdza podczas pandemii. Szwedzi są bardzo zdyscyplinowani – zachowują odstępy, wchodzą np. pojedynczo w poszczególne skrzydła przez obrotowe drzwi, mimo iż przez to tworzą się kolejki. Myślą o tym, żeby się samemu nie zarazić, ale również, żeby nie narażać innych. To leży gdzieś w mentalności.
Jak radzi sobie w tym czasie szwedzka służba zdrowia?
Służba zdrowia jest obłożona, ale na szczęście wydolna. Lekarze czy pielęgniarki, którzy opiekują się chorymi na COVID-19 (po szwedz. covid nitton) mają bardzo dużo pracy. Takich pacjentów jest sporo, wielu z nich leży na oddziałach intensywnej terapii. Przed epidemią mieliśmy na tych oddziałach łącznie 500 łóżek na całą Szwecję. Teraz bardzo wiele ich przybyło.
Zwykłe przychodnie są za to wyludnione. Szwedzi stosują się do zaleceń i jeżeli nie potrzebują mieć bezpośredniego kontaktu z lekarzem to tylko dzwonią lub decydują się na videorozmowę. Bardzo popularne są tutaj portale opieki zdrowotnej (np. Doktor24 lub Doktor.se). Poprzez takie aplikacje można wysyłać zdjęcia objawów (np. wysypki) i na tej podstawie lekarz jest w stanie postawić diagnozę.
Operacje, czy zabiegi, które muszą się odbyć, są oczywiście wykonywane. To co można, przekłada się na bezpieczniejszy czas. Miałam ostatnio kontakt z kilkoma pacjentami w aptece, którym odłożono operacje, nie byli zadowoleni, ale jednocześnie wykazywali dużo zrozumienia dla tej sytuacji.
Mam wrażenie, że tutaj odbywa się ogólnonarodowa walka z wirusem, ale nie ze strony rządu, ale społeczeństwa. Ludzie są naprawdę wyrozumiali, myślą o innych. Wiele osób, które z różnych powodów miało trochę wolnego czasu, przeszło przyspieszone kursy i zostało asystentami pielęgniarek i odciążając je w niektórych obowiązkach. Jest też wielu wolontariuszy, którzy pomagają. Do szpitali, jeżeli mogą sobie na to pozwolić, wracają także pielęgniarki, które kiedyś pracowały w zawodzie.
Jak wygląda praca w aptece podczas epidemii?
Na początku był bardzo wzmożony ruch i panika wśród pacjentów. Ludzie ze strachu zaczęli wykupować swoje leki, chcieli zrealizować wszystkie możliwe recepty, które mieli w systemie. Obawiali się, że może zabraknąć preparatów, które przyjmują. Chiny na początku zamknęły swoje granice, a wiadomo, że wiele substancji czynnych produkowanych jest właśnie tam. Szwedzi są bardzo wyedukowanym narodem w kwestii leków, zdawali sobie więc z tego sprawę, czytali o tym w internecie. Na szczęście po dwóch pierwszych tygodniach niepewności, wszystko się uspokoiło, a ruch w aptekach wrócił do standardowego poziomu.
Czy apteki szturmowali tylko pacjenci cierpiący na choroby przewlekłe czy podobnie jak w Polsce również osoby, które masowo wykupowały preparaty wzmacniające odporność, leki na przeziębienie czy obniżające gorączkę?
Tutaj było podobnie. Najpopularniejszym paracetamolem w Szwecji jest Alvedon, ibuprofenem – Ipren. Sprzedaliśmy wszystko. Nie tylko te preparaty, ale również ich odpowiedniki. Pacjenci wyczyścili do zera stany magazynowe aptek, hurtowni i producentów. Nie nadążano z produkcją. Zdarzały się przykre sytuacje, że do apteki przychodziła mama z gorączkującym dzieckiem i nie było jej co dać. W końcu wszystkie sieci apteczne doszły do porozumienia (w Szwecji nie ma aptek prywatnych – przyp. red.), by ograniczać ilość opakowań kupowanych przez pacjenta. W związku z tym przez jakiś czas można było kupić jednorazowo maksymalnie dwa opakowania paracetamolu i dwa ibuprofenu.
Do tej pory istnieje również ograniczenie, że nie możemy wydawać leków na więcej niż 3 miesiące stosowania. W Szwecji i tak zazwyczaj pacjenci dostają leki na 90 dni kuracji, ale zmiana polega na tym, że teraz nie wolno nam robić wyjątków od tej reguły.
Jakie zabezpieczenia ochrony osobistej stosujecie Państwo w aptekach? Macie szyby, zakładacie maski, przyłbice, pracujecie w rękawiczkach? Stosujecie środki dezynfekujące?
Nie ma takiego obowiązku. Na początku dostaliśmy zalecenie, by jak najczęściej myć i dezynfekować ręce oraz zachowywać dystans od pacjentów i siebie nawzajem. Otrzymaliśmy również taśmę na podłogę i kropki – które miały wyznaczać miejsce ustawiania się pacjentów – wraz z dużym napisem „proszę trzymać odstęp”. Następnie w aptekach zostały zamontowane pleksi, dostaliśmy również plakietki – przy naszym imieniu widnieje również hasło, by zachować dystans. Mieliśmy możliwość zamówienia sobie przyłbic. Ja przyłbicy nie mam, nie pracuję również ani w rękawiczkach, ani w maseczce. Zresztą maseczki nie są u nas w ogóle dostępne, nie ma gdzie ich zamówić. Wszystkie trafiają do szpitali i przychodni. Mimo to, czuję się w miarę bezpieczna. Pleksi stanowi fizyczną barierę między mną a pacjentem. Nie czuję się w żaden sposób zagrożona i uważam, że higiena, jaką zachowuję w pracy jest wystarczająca. Nie wyobrażam sobie, żebym przez 9 godzin pracowała w rękawiczkach. Zresztą jest bardzo duży problem z ich dostępnością, dlatego mamy zalecenie, by korzystać z nich z rozwagą.
W Szwecji, farmaceuta pracuje w głębi apteki, w przedniej części jest strefa samoobsługowa z preparatami bez recepty, w której pomocą służy technik. I na przykład koleżanka, która ma kontakt z pacjentem na tej sali (tam pleksi jest tylko przy kasie) korzysta z przyłbicy. Ja na część samoobsługową wchodzę rzadko, jeżeli już muszę to zrobić, staram się trzymać 2-metrowy odstęp od pacjenta.
W niektórych aptekach, w których jest bardzo duży ruch, przed wejściem stoi osoba, która pilnuje, by w placówce nie przebywało naraz zbyt wiele osób.
Rozumiem, że skoro żłobki, przedszkola i szkoły nie są zamknięte nie borykacie się Państwo, tak jak w Polsce z brakami kadrowymi w aptekach?
Nie mamy tego problemu. To była właśnie jedna z przyczyn, dlaczego tych placówek nie zamknięto. Tę decyzję motywowano właśnie tym, że aby lekarze, pielęgniarki czy farmaceuci mogli pracować, dzieci muszą mieć zapewnioną opiekę. Mamy jednak zalecenie, by w razie gorszego samopoczucia, czy przeziębienia siedzieć w domu tak długo aż poczujemy się zdrowi plus dwa dni. Jest sporo osób, które korzystają z takiego zwolnienia, żeby nie narażać innych. W Szwecji można być na zwolnieniu przez 5 dni bez zwolnienia lekarskiego. Teraz jest to wydłużone do 21 dni. Czyli dopiero od 22 dnia musimy mieć zwolnienie lekarskie. Do 14 dni płaci nam pracodawca, po tym czasie - ubezpieczyciel państwowy.
Czy Szwedzi na ulicach noszą maseczki?
Podejrzewam, że gdyby były do kupienia to by je nosili, ale one od stycznia są w ogóle niedostępne do zamówienia. Tu również nikt ich nie szyje, jak ma to miejsce w Polsce. Zdarza mi się nieraz wiedzieć osoby w takiej maseczkowo-rękawiczkowej zbroi, ale są to bardzo rzadkie przypadki.
A jak wygląda dostępność do testów na koronawirusa?
Na początku testowani byli wszyscy, którzy zgłaszali się z typowymi dla COVID-19 objawami. Szybko się z tego jednak wycofano. Teraz kładzie się nacisk na wykonywanie testów osobom pracującym w domach opieki, w szpitalach, przychodniach, czyli lekarzom, pielęgniarkom, pracownikom opieki zdrowotnej itd. Oni są testowani regularnie.
A farmaceuci?
Testowane są tylko osoby, którzy mają kontakt z pacjentami wymagającymi opieki zdrowotnej. Dotyczy to np. farmaceutów klinicznych, którzy pracują w szpitalach lub przychodniach. Farmaceuci pracujący w aptekach nie są objęci takim programem.
Czy apteki muszą pełnić nocne dyżury podczas epidemii?
Nie muszą, ponieważ w Szwecji w ogóle nie ma czegoś takiego jak dyżury nocne w aptekach. Jeżeli pacjent trafi do szpitala, to wychodząc z niego otrzymuje tyle leków, aby mu starczyło do momentu otwarcia apteki.
Czy jako grupa zawodowa stojąca podczas epidemii na pierwszej linii frontu, czujecie się Państwo doceniani?
Tak, zawsze cieszyliśmy się bardzo dużym zaufaniem społecznym. Jesteśmy traktowani jako specjaliści od leków. Pacjenci często się nas doradzają, mają mnóstwo pytań dotyczących np. interakcji. Doceniają także nasze zaangażowanie podczas epidemii, zdają sobie sprawę, że się narażamy bardziej od innych.
Dziękuję za rozmowę.
Emilia Załeńska-Zduniak
redaktor naczelna magazynu "Moje Zdrowie"
POLECAMY
Remdesivir lekiem na COVID-19. Europejska Agencja Leków podjęła decyzję
Remdesivir będzie pierwszym zatwierdzonym lekiem na chorobę wywoływaną przez koronawirusa SARS-CoV-2 w Europie - donosi Reuters. Skuteczność preparatu potwierdziły dotychczasowe badania. Sprawdził się także w leczeniu gorączki krwotocznej ebola.
Czytaj więcej
