Pandemia COVID-19 wpłynęła chyba na wszystkie aspekty życia. Nie ominęła także aptek, wymuszając zmiany w prawie. Czy nowe przepisy zostaną z nami na dłużej?
Jak przekonywał Marek Tomków, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej, podczas webinaru zorganizowanego przez Aptekarską Szkołę Zarządzania, mamy do czynienia z dwoma rodzajami zmian – w związku z COVID-19 oraz na czas COVID-19. Te pierwsze są wprowadzane np. przez specustawy i prawdopodobnie zostaną z nami na dłużej, jak np. recepta pro familia czy np. zmiany dotyczące obecności w aptece farmaceuty ze stażem krótszym niż 5 lat. Drugie, w momencie ustania epidemii, przestaną obowiązywać.
- Dla nas najważniejsze są te pierwsze, które wchodzą na stałe. Trzeba się liczyć z tym, że pewne narzędzia tych specustaw będą redukowane lub nasilane, jednak pozostaną w naszym porządku prawnym przynajmniej kilkanaście, kilkadziesiąt miesięcy – przyznał Marek Tomków podczas webinaru ASZ. Jak przewiduje wiceprezes NRA, ich wpływ na rynek i prawo będzie jednak znacznie większy i prawdopodobnie zaowocuje wprowadzeniem takich zmian na stałe.
Recepty
Jako przykład zmiany, która następowała etapowo, Marek Tomków podał tę dotyczącą recepty farmaceutycznej. W pierwotnym brzmieniu przepisu, recepta mogła być wystawiona przez farmaceutę w przypadku nagłego zagrożenia zdrowia pacjenta. Po wprowadzeniu pierwszej nowelizacji, słowo „nagłe” zniknęło, a recepta mogła być wystawiona przez farmaceutę w przypadku związanego z COVID-19 zagrożenia zdrowia pacjenta. Druga nowelizacja wprowadziła możliwość wystawienia refundowanych recept pro auctore i pro familia oraz nierefundowanej recepty farmaceutycznej, w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta.
Jak zareagował rynek? Media branżowe obiegła informacja o jednej z gdańskich aptek, przed którą stanął potykacz inforumujący o możliwości otrzymania recepty farmaceutycznej, jeśli istnieje problem z uzyskaniem jej od lekarza…
- Przede wszystkim został tu naruszony zakaz reklamy. Komunikat „Kończą ci się leki” jest oczywiście nieprawidłowy, ponieważ recepta farmaceutyczna może być wystawiona nie wtedy, kiedy pacjentowi kończą się leki, a w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia - skomentował Marek Tomków.
Magister to magister
Jedna z najważniejszych zmian w ostatnim czasie dotyczy obowiązku obecności w aptece farmaceuty, o którym mowa w art. 88 ust.1 prawa farmaceutycznego, czyli osoby spełniającej wymogi niezbędne do objęcia stanowiska kierownika apteki (5 lat stażu lub 3 lata stażu i specjalizacja). Jak wyjaśnia Marek Tomków, przez wiele lat próbowano ten przepis „zmiękczać”. Kamieniem milowym okazał się wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 lutego 2019 r. mówiący o tym, że pozostający w aptece farmaceuta musi mieć uprawnienia kierownika. Wyrok ten spowodował ogromne zamieszanie na rynku, a dla wielu aptek oznaczał zakończenie działalności. Część powołujących się na niego wojewódzkich inspektorów rozpoczęła wzmożone kontrole.
- Zwracaliśmy się z prośbą do parlamentarzystów i do Ministerstwa Zdrowia, by ten przepis zmienić i dać tym wszystkim młodym ludziom, a jest ich ok. 6 tys., możliwość samodzielnego przebywania w aptece. W przeciwnym wypadku te 6 tys. osób nie mogłyby przebywać w aptece nie mając obok siebie „starszego” opiekuna – mówił podczas webinaru ASZ wiceprezes NRA.
W związku ze specustawą o COVID-19 zmieniono ten przepis. Dzisiaj brzmi następująco: „W godzinach pracy apteki w jej lokalu znajduje się zatrudniony w niej farmaceuta lub farmaceuta wykonujący swoje obowiązki w aptece na innej podstawie prawnej”.
- Inna podstawa prawna, to może być samozatrudnienie, kontrakt czy np. umowa o dzieło – dopowiedział Marek Tomków i przyznał, że niezależnie od koronawirusa, ten przepis może już z nami zostać na stałe.
Egzaminy przełożone
Dla farmaceutów z pewnością istotna będzie także informacja, że w związku z epidemią egzaminy specjalizacyjne zostały przełożone. Wydłużeniu do dnia 30 listopada 2020 r uległ czas trwania wiosennej sesji egzaminacyjnej.
Lista refundacyjna
Specustawa o COVID-19 przeniosła obwieszczenie refundacyjne na 31 sierpnia 2020 r. Warto dodać, że przepisy w tym zakresie również się zmieniły. Lista refundacyjna musi się ukazywać co najmniej 7 dni przed jej ogłoszeniem, a nie, jak dotychczas się zdarzało, na ostatnią chwilę. NRA chce również interweniować w sprawie częstotliwości ukazywania się list.
Ceny urzędowe
- Okazuje się, że w czasie epidemii część leków może zmieniać swoje ceny stając się przedmiotem spekulacji, a nawet nielegalnego wywozu. Ministerstwo Zdrowia, widząc co się dzieje, zastrzegło sobie możliwość, że może w drodze obwieszczenia, a więc czegoś, co powstaje praktycznie z godziny na godzinę, ustalić maksymalne ceny urzędowe na poziomie apteki, hurtowni lub producenta. Co ciekawe, ma to dotyczyć zarówno leków Rx, ale również produktów OTC, wyrobów medycznych i produktów biobójczych, które mogą być wykorzystane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 lub w sytuacji zagrożenia brakiem dostępności na terytorium RP – zapowiedział podczas webinaru wiceprezes NRA i dodał, że tak rygorystyczny przepis jest potrzebny, szczególnie w sytuacji, kiedy eksperci przewidują drugą falę epidemii.
Podmiot stosujący ceny wyższe, niż ustalone, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5 tys. do nawet 5 mln złotych. Decyzji o nałożeniu kary nadano rygor natychmiastowej wykonalności.
System i czas pracy
W związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii możliwa jest także zmiana systemu i rozkładu czasu pracy niezbędnych do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa. Pracodawca może więc polecić pracę w godzinach nadliczbowych, zobowiązać pracownika do pozostawania w gotowości poza godzinami pracy, a nawet polecić mu realizowanie prawa do wypoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Obrót pozaapteczny
Kolejna zmiana w związku z COVID-19, to możliwość ogłoszenia przez ministra zdrowia wykazu produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, które mogą być przez hurtownie farmaceutyczne sprzedawane wyłącznie do aptek, punktów aptecznych, innych hurtowni farmaceutycznych oraz zakładów i podmiotów leczniczych. Z kolei producenci i importerzy wymienionych wyrobów będą mogli prowadzić ich sprzedaż wyłącznie do hurtowni farmaceutycznych. Za złamanie przepisu grozi kara od 10 tys. do 5 mln zł.
- Nie mielibyśmy nic przeciwko temu, jeśli ta zmiana zostałaby z nami na stałe. Dzięki temu nie dochodziłoby do sytuacji, że leki znajdowałyby się sklepach, a brakowałoby ich w aptekach – skwitował wiceprezes Marek Tomków.
Mafia lekowa a walka z COVID-19
- Kiedyś, zgodnie z przepisami, apteka nie mogła sprzedać leków innej aptece, punktowi aptecznemu albo hurtowni farmaceutycznej. Jednak oznaczało to, że mogła sprzedać je każdemu innemu, np. do sklepu. Postanowiono to zmienić i konkretnie wskazać podmioty, do których leki można sprzedawać, a do których absolutnie jest to zabronione – wyjaśniał słuchającym go farmaceutom Marek Tomków i wskazał, że apteka może zbyć leki wyłącznie w celu bezpośredniego zaopatrywania ludności, w tym nieodpłatnie pacjentowi na potrzeby jego leczenia, w celu zaopatrzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą – na podstawie zapotrzebowania, Domowi Pomocy Społecznej – bezpłatnie i za zgodą WIF oraz, tu nowość, w celu zaopatrzenia innych podmiotów niebędących podmiotami uprawnionymi do obrotu produktami leczniczymi w produkty lecznicze o kategorii OTC, z wyłączeniem tych zawierających w składzie substancje o działaniu psychoaktywnym.
Jest tylko jeden wyjątek. Nie wolno sprzedać żadnych leków firmie, która posiada sklep ogólnodostępny. Dlaczego? Ponieważ sklep ogólnodostępny jest uprawniony do obrotu lekami. Za taką sprzedaż grozi utrata zezwolenia na prowadzenie apteki, a także sprawa prokuratorska – tłumaczył wiceprezes NRA.
Dlaczego to teraz takie ważne?
- Gdzieś z tyłu głowy mamy cały czas wykaz leków zagrożonych brakiem dostępności. Na tych wykazach znalazł się także np. paracetamol we wszystkich postaciach, ibuprofen, maseczki. Właściciele sklepów ogólnodostępnych zaopatrywali się w wielu miejscach, które dzisiaj są po prostu nieczynne, a więc teraz mogą zwrócić się do aptek. Stąd ryzyko naruszenia przepisów dziś znacznie wzrosło. Po drugie, jeśli np. minister podjąłby decyzję i skierował wszystkie leki z obrotu pozaaptecznego do aptek, oznaczałoby to, że właściciel sklepu nie mógłby ich nabyć gdzie indziej. Naturalna pokusa jest taka, że skoro nie mogę tego nabyć w hurtowniach, skoro żaden producent nie chce mi tych leków sprzedać, idę do apteki. To mogłoby narazić farmaceutę na duże nieprzyjemności – powiedział Marek Tomków.
Środki ochronne
Pojawiła się możliwość bezpłatnego zamówienia środków ochronnych do swojej apteki (maseczki i rękawiczki ochronne, płyn do dezynfekcji), które będą wykorzystane na użytek własny personelu apteki. W tym celu należy skorzystać z formularza dostępnego na soi.mz.gov.pl.
- Specjalny algorytm przelicza liczbę pracowników na zapotrzebowanie. Należy jednak unikać powielania personelu – podpowiadał prelegent ASZ.
Dezynfekcja
Główny Inspektor Farmaceutyczny zezwolił na wykorzystanie spirytusu konsumpcyjnego do przygotowania w aptece roztworu antyseptycznego do stosowania na skórę. Płyn może być wytwarzany w aptekach, które posiadają izby recepturowe. Możliwość przygotowywania i wydawania środków dezynfekujących na bazie spirytusu konsumpcyjnego jest ograniczona do czasu odwołania stanu epidemii. Płyn może być wydany również w opakowaniu przyniesionym przez pacjenta.
Jak dowodzi Marek Tomków na tym m.in. przykładzie, mamy wypracowane i przećwiczone procedury na wypadek kolejnej fali zachorowań.
To trochę przypomina gaśnicę, która jest na ścianie. Miejmy nadzieję, że nigdy nie będzie użyta, ale ważne, by zawsze tam była – mówił podczas webinaru ASZ.
Uprawnione grupy
To kolejna zmiana wprowadzona w ostatnim czasie. W godzinach 10-12 w aptekach w dni powszednie powinni być obsługiwaniu wyłącznie pacjenci powyżej 65. roku życia oraz osoby z bezpośrednim zagrożeniem zdrowia i życia.
- W mojej ocenie należy ten zapis traktować bardzo szeroko, nie ograniczać się, ponieważ ani policjant, ani strażnik miejski nie ma kompetencji do tego, aby podważyć decyzję farmaceuty o tym, czy zdrowie lub życie pacjenta było zagrożone – wyjaśnia Marek Tomków.
Ponadto NRA rekomenduje, by pracownicy służb medycznych, mundurowych i pracownicy socjalni byli obsługiwani w aptekach poza kolejnością.
Szybka ścieżka testów
Po interwencji NRA, farmaceuci i technicy farmaceutyczni zostali objęci szybką ścieżką testów na koronawirusa, jako osoby szczególnie ważne w systemie zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych w związku z zagrożeniem SARS-CoV-2, o czym również poinformował wiceprezes Marek Tomków.
Oprac. Anna Rokita na podstawie webinaru „Prawo w aptece. Nowe przepisy w walce z COVID-19" zorganizowanego 28.04.2020 r. przez Aptekarską Szkołę Zarządzania. Prelegent: Marek Tomków, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej
Kolejny webinar już wkrótce!
POLECAMY
![Marek Tomków: Nie chcę braw [FELIETON]](https://prowly-uploads.s3.eu-west-1.amazonaws.com/uploads/landing_page/template_background/94821/6b0fa2f7cb1f0ce8d7a0659398c53170.jpg)
Marek Tomków: Nie chcę braw [FELIETON]
Dziwny jest ten czas, kiedy zaczynamy posługiwać się określeniami „przed COVID-em” i „w czasie pandemii”. Kiedy najczęściej wymawiane słowo to „koronawirus”, a życiowe cele związane są ze „spłaszczeniem krzywej”. Dziwne były święta z rodziną na ekranie laptopa i dziecięc...
Czytaj więcej
Scenariusze na czas po epidemii
Apteki i farmaceuci zdali egzamin w tej trudnej sytuacji, stanęli na pierwszej linii frontu, co zostało zauważone. Rząd powinien wyciągnąć z tego wnioski. Gdy minie epidemia, trzeba natychmiast uzmysłowić rządzącym, co należy zmienić lub ulepszyć – wskazują przedstawicie...
Czytaj więcej
Szybki dostęp do testów na COVID-19 dla farmaceutów tylko na papierze?
Farmaceutka ze Śląska objęta kwarantanną przez 14 dni nie mogła doprosić się wykonania testu na obecność koronawirusa, mimo iż farmaceuci zostali oficjalnie ujęci w procedurach szybkiej ścieżki dostępu do testów na COVID-19. Test wykonano dopiero po interwencji okręgowej...
Czytaj więcej
