Coraz więcej aptek w Polsce nie pełni nocnych dyżurów. W ten sposób wyrażają swój sprzeciw wobec absurdalnych przepisów pozwalających powiatom na narzucanie im swoich harmonogramów dyżurowania.
Aptece za zlekceważenie harmonogramu dyżurów narzuconego przez rady powiatów nie grozi żadna kara. Jednak farmaceuci są zawodem zaufania publicznego i ich zadaniem jest m.in. pomaganie pacjentom, dlatego nie będą mogli spać spokojnie (lub w ogóle, jeżeli będą dyżurować w nocy), póki ta kwestia nie zostanie wreszcie uregulowana. Wszystko wskazuje jednak na to, że prędko to nie nastąpi.
Trudne przeprawy z MZ
Od września 2016 r. trwały wspólne prace samorządu aptekarskiego i Związku Powiatów Polskich, by wypracować kompromis w sprawie dyżurów. Efektem tej współpracy było m.in. wyliczenie ryczałtu, jaki powinien przysługiwać aptekom prowadzącym dyżury – wyceniono go na 35 zł za godzinę dyżuru. Wyliczenia te zostały oczywiście przedstawione Ministerstwu Zdrowia. Ostatnie spotkanie z resortem odbyło się w sierpniu 2018 r., kolejne miało nastąpić w ciągu miesiąca – nie doszło jednak do skutku. Poza deklaracją, że sprawa dyżurów powinna zostać uregulowana, MZ nie podjęło do dziś żadnego kroku. Dodatkowo przy każdej możliwej okazji samorząd aptekarski przypomina resortowi zdrowia o palącej, ale uwzględniającej realia potrzebie uregulowania sprawy dyżurów oraz cały czas jest chętny do dalszych rozmów.
Oszacowaliśmy, że aby pełnione były dyżury aptek, potrzebnych jest rocznie 35-40 mln zł. To w przybliżeniu tylko 1 zł na rok na Polaka. MZ stwierdziło jednak, że ta kwota jest wygórowana. ZPP zaproponował więc, by MZ samo określiło sumę, która pozwoliłaby na funkcjonowanie dyżurów aptek. Niestety, taka kwota nie padła…
mgr farm. Mariusz Politowicz, członek NRA, odpowiedzialny w niej za koordynowanie prac nad rozwiązaniem problemu dyżurów
24/7
– Wiele aptek nie pełni już dyżurów, są jednak powiaty, w których ta determinacja jest mniejsza – przyznaje nasz rozmówca. – W Pleszewie przed rokiem, po ponad trzydziestu godzinach szpitalnego dyżuru, zmarł młody kardiolog. Jak długo mamy jeszcze czekać, aż powtórzy się to w którejś z aptek? Kto weźmie odpowiedzialność za bezpieczeństwo pacjenta i przepracowanego farmaceuty? W moim mieście nadal, a nie jesteśmy wyjątkiem, dyżury ustalane są w cyklach tygodniowych, w większości dla aptek jednoosobowych. Co w istocie wymusza pracę aptekarza 24 godziny na dobę przez cały tydzień. Nie godzimy się na to, dlatego w Pleszewie oraz powiecie żadna z aptek nie pełni nocnych dyżurów.
– Jak można przymuszać aptekarzy do dodatkowej pracy, często ponad siły i – jak w przypadku powiatów – twierdzić, że nie ma pieniędzy na opłacenie dyżurów? Czy misją i etyką jesteśmy w stanie opłacić rachunki za leki, prąd, systemy komputerowe, wypłacić pensje, zapłacić ZUS? Powiaty nie proponują nam żadnego wynagrodzenia, bo zasłaniają się tym, że nie mogą płacić prywatnym firmom, jakimi są apteki. To dlaczego płacą np. firmom odśnieżającym miasto? Czy którykolwiek powiat wystąpił do rządu o pieniądze na dyżury? – zastanawia się Mariusz Politowicz.
Dobrowolność i stosowna zapłata
Jak twierdzi nasz rozmówca, jedynym rozwiązaniem, które usatysfakcjonowałoby farmaceutów, jest współistnienie dobrowolności i stosownej zapłaty. Starostwo powinno określić, ile pieniędzy jest w stanie przeznaczyć na dyżury i dopiero wtedy apteki mogłyby zdecydować, czy chcą pracować za tę kwotę. Powinien to być tylko i wyłącznie ich wybór. Apteki bowiem najlepiej wiedzą, czy mają wystarczającą liczbę zatrudnionych farmaceutów, a więc i możliwość dyżurowania. Ściągnięcie na dyżur farmaceuty z ościennego powiatu jednocześnie zmniejsza prawdopodobieństwo dyżurowania w tym powiecie.
Zdaniem ZPP i NRA pieniądze te powinny pochodzić z budżetu państwa, ponieważ to państwo jest najbardziej zainteresowane pełnieniem przez apteki dyżurów nocnych i świątecznych, czemu dało wyraz, tworząc artykuł 94 Prawa farmaceutycznego. Przepis ten, o czym wielokrotnie mówiliśmy, nie spełnia jednak swojej roli, a tylko generuje konflikty między aptekarzami a powiatami i pacjentami. Jednak z drugiej strony, jeżeli ustawodawca utrzymuje fikcję prawną oraz oczekuje darmowego przymusu pracy, warto zastanowić się nad całkowitym uchyleniem tego artykułu i rezygnacją z dyżurów.
mgr farm. Mariusz Politowicz, członek NRA, odpowiedzialny w niej za koordynowanie prac nad rozwiązaniem problemu dyżurów
Nocna Europa
Jak z nocnymi i świątecznymi dyżurami poradziły sobie inne kraje europejskie? Warto zacząć od tego, że w większości państw istnieją takie usługi, chociaż często rozumiane są jako dostępność na telefon lub placówka apteczna ma po prostu przedłużone godziny otwarcia.
Jeśli chodzi o wynagrodzenie, dyżury w większości krajów są współfinansowane przez pacjenta oraz fundusz opieki zdrowotnej. Dyżury są więc dobrowolne, a w przypadku gdy narzuca się je z góry, są płatne.
IRLANDIA
– U nas nie ma czegoś takiego jak nocny dyżur – przyznaje Aleksandra Dąbek, irlandzka farmaceutka z polskim wykształceniem. – Są apteki, tzw. late night pharmacy, które są otwarte do godz. 21.00, 23.00 lub 24.00. W zależności od tego, do czego zobowiąże się właściciel.
SŁOWACJA I HOLANDIA
Nie wykonuje się tu żadnych usług nocnych.
CZECHY
Czescy aptekarze nie mają obowiązkowych dyżurów. – Tłumaczą, że im się to nie opłaca i nikt z nimi na ten temat nie dyskutuje, czyli do niczego nie zmusza – przyznaje Mariusz Politowicz. – W Czechach dyżury 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu są pełnione w zaledwie 17 aptekach. W tym roku po raz pierwszy apteki te otrzymają od zakładów ubezpieczeń zdrowotnych około 40 000 koron czeskich (ok. 6800 zł) miesięcznie. To zbyt mało. Koszty są znacznie wyższe. Oprócz tego nowego systemu w Republice Czeskiej w czasie świąt państwowych zdarzają się sytuacje wyjątkowe, ale każdy region robi to inaczej. Np. w obwodzie ołomunieckim apteka otrzymuje 4000 koron czeskich (ok. 680 zł) za pracę w godz. 9.00-13.00. Region ołomuniecki ma pięć powiatów, więc pięć aptek w regionie jest czynnych w święta państwowe. – Dyżurowanie w godz. 9.00-13.00 jest decyzją dobrowolną. Urząd regionalny wysyła zapytania do wszystkich aptek. Apteka, która się zarejestruje, jest zobowiązana do otwarcia jej w święto państwowe w godz. 9.00-13.00 i otrzyma za to 4000 koron czeskich.
BUŁGARIA
Apteki mogą dowolnie weryfikować swój czas pracy. Apteka nie otrzymuje dodatkowego wynagrodzenia za usługi świadczone nocą.
DANIA
Obowiązek dyżurowania dotyczy tylko niektórych aptek.
SZWECJA
Nie istnieją nocne dyżury aptek, które są narzucane z góry, gdyż nie ma tam takiej potrzeby. Jest za to inne rozwiązanie systemowe. – Pacjenci na tzw. akutmottagning (odpowiednik polskiego SOR-u) dostają taką ilość leku do zabrania ze sobą, że musi im wystarczyć do czasu, kiedy jakaś apteka będzie otwarta w dzień – mówi Aleksandra Dziewulska, farmaceutka ze Szwecji. – W święta i dni wolne od pracy „dyżur” pełni najczęściej jedna apteka w okolicy. W mojej najbliższa jest w odległości 40 km. O tym, w jakich godzinach dokładnie będzie otwarta, decyduje zarząd danej sieci (w Szwecji nie ma aptek prywatnych) na podstawie analizy rentowności. Te „dyżury” farmaceuci mają rozpisane w grafiku, są one po równo rozdzielane i każdy musi je pełnić. Za dni, w które pełniony jest dyżur, szwedzcy farmaceuci otrzymują podwójne wynagrodzenie. Do tego oczywiście mają jeden wolny dzień w ciągu tygodnia. Jest to zapisane w branżowym prawie pracy, które jest negocjowane przez związki zawodowe ze wszystkimi uczestnikami rynku. Wynagrodzenie pokrywa pracodawca.
NORWEGIA
Apteka może pobierać opłatę za zakup, którą pokrywa pacjent.
NIEMCY
Warto dodać, że w Niemczech za ekspedycję na dyżurze pobierana jest opłata w wysokości 2,50 euro. Jest to dopłata „sztywna”, od całego rachunku, bez względu na to, czy pacjent kupi lek, suplement diety czy np. dermokosmetyk (pacjent jest zwolniony z opłaty tylko w nagłych i pilnych przypadkach, wówczas jest to odnotowywane na recepcie i kwotę tę pokrywa kasa chorych). Dopłata nie jest obowiązkowa, ale nie zdarza się, żeby apteka jej nie pobrała.
35 zł za godzinę dyżuru. Skąd taka kwota?
Według Związku Powiatów Polskich szacowany koszt dyżurów nocnych w poszczególnych miastach wojewódzkich wynosi od 150 do 1200 zł, co daje od 12,50 do 100 zł za godzinę przy dyżurze 12-godzinnym, czyli średnio 56,25 zł. Z uwagi na to, że w większości miast koszt dyżuru nocnego wahał się w granicach od 400 do 600 zł, zaproponowano kwotę 35 zł za godzinę dyżuru.
Podczas otwarcia Krajowego Zjazdu Aptekarzy wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski powtórzył słowa wypowiedziane kilka dni wcześniej w wywiadzie dla jednego z portali medycznych, że resort zdrowia zamierza polubownie zakończyć sprawę dyżurów.
Kontrowersyjne 3,20 zł
–W Polsce maksymalna kwota, jaką można pobrać podczas nocnego dyżuru wynosi 3,20 zł. I to wyłącznie za produkty lecznicze, a nie za suplementy, testy ciążowe lub prezerwatywy. Ta opłata nie jest sztywna, można pobrać mniej niż 3,20 zł lub w ogóle nic. Najczęściej apteka honorowo w ogóle jej nie pobiera, zdarza się bowiem często, że jest to bardzo źle odbierane przez pacjentów – przyznaje Mariusz Politowicz. – Dziwi mnie, że na leki refundowane w polskich przepisach istnieją sztywne marże, odpłatności i ceny, a nie ma sztywnej opłaty za ich nocną ekspedycję. Poza tym ww. opłata nie może być pobierana za dnia, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy. Przecież to absurdalne. Koszt pracy w te dni jest wyższy niż w dni powszednie.
Autor: Emilia Załeńska-Zduniak
