Panująca od kilku lat moda na sukces, presja doskonałości i filozofia bycia super, power, fit, bio, wege i eko stała się doskonale widoczna także w codziennej pracy farmaceuty. Rynek apteczny oraz internet zalewają coraz bardziej ekstrawaganckie produkty mające chronić przed dolegliwościami przeszkadzającymi w osiągnięciu idealnej sylwetki czy zrealizowaniu swoich zawodowych lub osobistych ambicji.
Takie supersuplementy to zazwyczaj złożone preparaty ziołowo-witaminowe, często o egzotycznych komponentach, którym przypisuje się nadzwyczajny wpływ na zdrowie fizyczne, zdolności poznawcze (pamięć, koncentrację) i witalność. Są aptecznym odpowiednikiem tzw. superżywności, czyli superfood, wypełniającej półki sklepów spożywczych.
SUPERFOOD W ŚWIETLE FAKTÓW
Niezwykle modne ostatnio pojęcie „superfood” jest wyłącznie terminem marketingowym, niezdefiniowanym w żadnym akcie prawnym, naukowej publikacji czy oficjalnych rekomendacjach towarzystw naukowych lub instytutów. Produkty są zatem zaliczane do tej kategorii arbitralnie, w sposób dość dowolny, przez różne osoby związane zawodowo lub hobbystycznie z żywieniem człowieka (dietetycy, blogerzy, influencerzy, przedstawiciele koncernów spożywczych). Najogólniej superfood można scharakteryzować jako naturalne, nieprzetworzone produkty, bogate w składniki niezbędne organizmowi. W tym tkwi zasadnicza różnica między superfood a żywnością funkcjonalną, tzn. żywnością wzbogacaną w procesie
produkcji o pożądane substancje. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z 2007 roku składniki superfood powinny mieć udowodniony naukowo, pozytywny wpływ na dany aspekt funkcjonowania organizmu (np. zmniejszenie ryzyka zawału serca, redukcja
stresu itp.). Najczęściej jako superfood sprzedawane są jarmuż, awokado, czarne jagody (borówki), jagody acai, jagody goji, orzechy, chlorella, spirulina, amarantus, młody jęczmień, woda kokosowa czy aloesowa, nasiona chia czy komosa ryżowa. Ogólność obiegowych definicji sprawia jednak, że pod superfood można podciągnąć ogromną rzeszę owoców, warzyw czy owoców morza.
produkcji o pożądane substancje. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z 2007 roku składniki superfood powinny mieć udowodniony naukowo, pozytywny wpływ na dany aspekt funkcjonowania organizmu (np. zmniejszenie ryzyka zawału serca, redukcja
stresu itp.). Najczęściej jako superfood sprzedawane są jarmuż, awokado, czarne jagody (borówki), jagody acai, jagody goji, orzechy, chlorella, spirulina, amarantus, młody jęczmień, woda kokosowa czy aloesowa, nasiona chia czy komosa ryżowa. Ogólność obiegowych definicji sprawia jednak, że pod superfood można podciągnąć ogromną rzeszę owoców, warzyw czy owoców morza.
Najczęściej zalicza się do superżywności produkty o wysokiej zawartości antyoksydantów lub kwasów omega-3, których znaczenie w profilaktyce licznych chorób cywilizacyjnych jest mocno wpisane w społeczną świadomość. Dostępnej na legalnym rynku superfood raczej nie można zarzucić szkodzenia zdrowiu – mogą być również ciekawym dodatkiem smakowym i urozmaiceniem codziennej diety. Należy jednak pamiętać, że dowody naukowe na skuteczność superfood w profilaktyce jakichkolwiek chorób są dyskusyjne – wyniki badań laboratoryjnych lub przeprowadzonych na zwierzętach (o ile takowe w ogóle istnieją) trudno ekstrapolować na ludzi. W praktyce jednak największe ryzyko, jakie
niesie ze sobą marketing superfood, związane jest przede wszystkim z generowaniem pokusy wybierania tych produktów przez konsumentów w nadziei na skrócenie sobie drogi do zdrowia. Tymczasem osiągnięcie pełnego dobrostanu wymaga zarówno predyspozycji genetycznych, jak i kompleksowego zadbania o zróżnicowaną dietę, wyeliminowania używek, zwiększenia aktywności fizycznej, wysypiania się i unikania stresu. Bez higienicznego stylu życia nawet dieta oparta wyłącznie na superfood nie
zapewni nikomu zdrowia.
niesie ze sobą marketing superfood, związane jest przede wszystkim z generowaniem pokusy wybierania tych produktów przez konsumentów w nadziei na skrócenie sobie drogi do zdrowia. Tymczasem osiągnięcie pełnego dobrostanu wymaga zarówno predyspozycji genetycznych, jak i kompleksowego zadbania o zróżnicowaną dietę, wyeliminowania używek, zwiększenia aktywności fizycznej, wysypiania się i unikania stresu. Bez higienicznego stylu życia nawet dieta oparta wyłącznie na superfood nie
zapewni nikomu zdrowia.
SUPERSUPLEMENTY DIETY
Apteki od wielu lat są zalewane preparatami obiecującymi szybkie i skuteczne zlikwidowanie rozlicznych dolegliwości lub ochronę przed ich rozwojem. Większość z nich to suplementy diety, które w świetle prawa są także środkami spożywczymi, podlegającymi kontroli inspekcji sanitarnej i wprowadzanymi na rynek jedynie po złożeniu stosownej deklaracji. Nie ma
konieczności przedstawienia jakichkolwiek dowodów naukowych na skuteczność tych produktów. Strategie marketingowe wielu suplementów
diety przypominają jednak reklamy superfood. Do tego typu suplementów diety można zaliczyć także pojedyncze produkty superfood w formie tabletek, kapsułek czy proszków. O wiele częściej jednak suplementy diety to
produkty złożone, zawierające w swoim składzie wiele wyciągów roślinnych, witamin i składników mineralnych, których producenci zazwyczaj obiecują, że właśnie taka, unikalna kombinacja zwykle dobrze znanych składników zapewni działanie z reklamy. Wśród najliczniejszych grup suplementów diety, które mają mieć cudowny wpływ na organizm, wyróżnić można przede wszystkim preparaty reklamowane jako pomocne w uzyskaniu i utrzymaniu idealnej sylwetki oraz produkty mające zapewnić ogólną witalność, odporność i dobrą kondycję umysłową.
konieczności przedstawienia jakichkolwiek dowodów naukowych na skuteczność tych produktów. Strategie marketingowe wielu suplementów
diety przypominają jednak reklamy superfood. Do tego typu suplementów diety można zaliczyć także pojedyncze produkty superfood w formie tabletek, kapsułek czy proszków. O wiele częściej jednak suplementy diety to
produkty złożone, zawierające w swoim składzie wiele wyciągów roślinnych, witamin i składników mineralnych, których producenci zazwyczaj obiecują, że właśnie taka, unikalna kombinacja zwykle dobrze znanych składników zapewni działanie z reklamy. Wśród najliczniejszych grup suplementów diety, które mają mieć cudowny wpływ na organizm, wyróżnić można przede wszystkim preparaty reklamowane jako pomocne w uzyskaniu i utrzymaniu idealnej sylwetki oraz produkty mające zapewnić ogólną witalność, odporność i dobrą kondycję umysłową.
SUPLEMENTY NA UZYSKANIE IDEALNEJ SYLWETKI
Utrata zbędnych kilogramów dzięki połykaniu tabletek to bardzo atrakcyjna perspektywa dla osób zmagających się z nadwagą lub otyłością. Nic zatem dziwnego, że producenci suplementów diety prześcigają się we wprowadzaniu na rynek coraz nowszych produktów. Większość z nich po początkowym okresie dużego zainteresowania popada w zapomnienie
konsumentów, zazwyczaj rozczarowanych efektami kuracji. Niestety, wielu
pacjentów nie dostrzega informacji, że są to tak naprawdę produkty jedynie „wspomagające odchudzanie” i niestrudzenie szuka dalej idealnego specyfiku. Tymczasem olbrzymia różnorodność obecnych w nich składników wymaga rozsądnego stosowania.
konsumentów, zazwyczaj rozczarowanych efektami kuracji. Niestety, wielu
pacjentów nie dostrzega informacji, że są to tak naprawdę produkty jedynie „wspomagające odchudzanie” i niestrudzenie szuka dalej idealnego specyfiku. Tymczasem olbrzymia różnorodność obecnych w nich składników wymaga rozsądnego stosowania.
Wśród dostępnych na rynku produktów wspomagających odchudzanie wyróżnić można suplementy nasilające spalanie tłuszczu, ograniczające apetyt lub ograniczające wchłanianie tłuszczu. W pierwszej kategorii prym wiodą preparaty, w których główną substancją czynną jest kofeina, obecna m.in. w nasionach kawy (Coffea arabica) i kakao (Theobroma cacao), zarodkach koli (Cola nitida), liściach herbaty (Camellia sinensis), paście guarana (uzyskiwanej z nasion brazylijskiej liany Paulinia guarana) oraz liściach ostrokrzewu paragwajskiego (Ilex paraguariensis) nazywanych
często yerba mate. Częsta praktyka łączenia ze sobą różnych suplementów diety oraz dodatkowo picie kawy bądź napojów energetyzujących niesie ze sobą ryzyko przypadkowego przedawkowania kofeiny, która w dużych dawkach może powodować bezsenność, niepokój oraz zaparcia. W skrajnych przypadkach nadużywania kofeiny zaobserwowano nawet rozwój nadciśnienia złośliwego i rozwarstwienia aorty (opisany w 2009 roku w USA przypadek 36-letniej zdrowej kobiety, przyjmującej przez 3 miesiące ok. 2 g kofeiny dziennie, w postaci 16-18 tabletek różnych specyfików).
często yerba mate. Częsta praktyka łączenia ze sobą różnych suplementów diety oraz dodatkowo picie kawy bądź napojów energetyzujących niesie ze sobą ryzyko przypadkowego przedawkowania kofeiny, która w dużych dawkach może powodować bezsenność, niepokój oraz zaparcia. W skrajnych przypadkach nadużywania kofeiny zaobserwowano nawet rozwój nadciśnienia złośliwego i rozwarstwienia aorty (opisany w 2009 roku w USA przypadek 36-letniej zdrowej kobiety, przyjmującej przez 3 miesiące ok. 2 g kofeiny dziennie, w postaci 16-18 tabletek różnych specyfików).
Suplementy diety mające wspomagać odchudzanie dzięki zwiększaniu uczucia sytości to w większości preparaty dostarczające korzystnego dla funkcjonowania układu pokarmowego błonnika, tj. włókna roślinnego nieulegającego trawieniu w przewodzie pokarmowym. Wspomaga on perystaltykę jelit i chroni przed nowotworami. Jednakże nadużywanie błonnika przy jednoczesnej niedostatecznej podaży płynów może prowadzić do jego zalegania w jelitach, formowania kamieni (fitobezoarów), a w skrajnych przypadkach nawet do niedrożności jelit. Dodatkowo przyjmowanie leków razem z takimi suplementami może znacząco ograniczyć ich wchłanianie i tym samym obniżyć skuteczność. Efekt stosowania (zwłaszcza niewłaściwego) niektórych suplementów diety na odchudzanie może być zatem daleki od oczekiwań.
SUPLEMENTY NA POPRAWĘ OGÓLNEJ WITALNOŚCI I DOBREGO SAMOPOCZUCIA
Ilość preparatów oferowanych na tzw. ogólne osłabienie organizmu jest imponująca. Ich skład to zazwyczaj kombinacja witamin i soli mineralnych, niekiedy z dodatkiem określonych ekstraktów roślinnych, w zależności od domniemanej przyczyny niedostatecznej witalności. Producenci proponują zatem produkty mające działać energetyzująco (przede wszystkim dzięki obecności ekstraktów z korzenia żeń-szenia), wzmagające odporność (dzięki zawartości tranu), poprawiające pamięć i koncentrację (wzbogacone o wyciągi z miłorzębu japońskiego), a nawet usuwające (bliżej nieokreślone) toksyny z organizmu. Wyciągi z żeń-szenia, tran oraz preparaty z miłorzębu japońskiego mają długą historię stosowania, były przedmiotem wielu badań i uważa się je za preparaty bezpieczne, chociaż ich skuteczność w reklamowanych wskazaniach bywa kwestionowana. Nie są natomiast znane ziołowe substancje wspomagające „oczyszczenie organizmu z toksyn”. Żaden z producentów suplementów diety reklamowanych jako sposób na „detoks” lub „oczyszczenie” organizmu nie precyzuje także, jakie toksyny oferowany produkt ma pomóc usunąć. Produkty tego typu najczęściej stanowią wieloskładnikową mieszankę ekstraktów ziołowych, przeważnie o działaniu przeczyszczającym oraz wspomagającym trawienie, pracę wątroby i nerek – a więc narządów faktycznie odpowiedzialnych za detoksykację organizmu. Stopień „detoksu” uzyskany za pomocą dostępnych na rynku suplementów diety jest zatem właściwie niemierzalny, a tego typu suplementacja bez wskazań (problemy trawienne) co najmniej nieuzasadniona
CUDÓW NIE MA
Do uzyskania pełnego dobrostanu fizycznego i psychicznego niezbędna jest zarówno właściwa, kompletna, zbilansowana dieta, jak i szeroko pojęty higieniczny styl życia (tj. unikanie używek i stresu, odpowiednia ilość aktywności fizycznej, wysypianie się itp.). Błędnych nawyków żywieniowych czy szkodliwego stylu życia nie zrekompensuje żaden produkt z kategorii
superfood, ani też żaden suplement diety. W przypadku uczucia ogólnego osłabienia lub problemów z nadwagą warto w pierwszej kolejności zastanowić się nad modyfikacją stylu życia, a w dalszej rozważyć konsultację lekarską oraz wykonać podstawowe badania w celu postawienia prawidłowej
diagnozy. Stosowanie na własną rękę suplementów diety może niekiedy niepotrzebnie opóźnić wykrycie i skuteczne leczenie różnorakich chorób, np. anemii, cukrzycy, marskości wątroby, depresji czy przemęczenia.
superfood, ani też żaden suplement diety. W przypadku uczucia ogólnego osłabienia lub problemów z nadwagą warto w pierwszej kolejności zastanowić się nad modyfikacją stylu życia, a w dalszej rozważyć konsultację lekarską oraz wykonać podstawowe badania w celu postawienia prawidłowej
diagnozy. Stosowanie na własną rękę suplementów diety może niekiedy niepotrzebnie opóźnić wykrycie i skuteczne leczenie różnorakich chorób, np. anemii, cukrzycy, marskości wątroby, depresji czy przemęczenia.
