Po latach mniej lub bardziej owocnych dyskusji o opiece farmaceutycznej, za sprawą koronawirusa, historia przyspieszyła. Było to widoczne przy okazji procedowania ustawy o zawodzie. Ostatecznie, ustawa o opiece wspomina, choć nie w takim stopniu, jak zakładał jej projekt. Ale i tak, wydaje się, wdrożenia opieki nic już nie zatrzyma. Nim jednak zabiorą się za nią farmaceuci i apteki, potrzebny jest jeszcze jeden krok. Musi go zrobić Ministerstwo Zdrowia.
Czego nam wszystkim dziś najbardziej potrzeba? Informacji o tym, co będzie się dziać w kolejnych tygodniach i miesiącach. Planu, w którego założenia będziemy wierzyli. Bez takich informacji, bez terminu, do którego mamy „zaciskać pasa”, trudno, coraz trudniej znosić nam będzie koronawirusowe restrykcje i obostrzenia. Dlatego tak ważne są szczegółowe informacje o szczepieniach, bo to one przywrócić nas mają do normalności. Tych informacji wciąż jednak brakuje. I to nie tylko dlatego, że firmy farmaceutyczne nie wywiązują się z podjętych zobowiązań co do dostaw szczepionek.
Choć w połowie marca rozpoczęły się szkolenia dla farmaceutów z zakresu szczepień przeciwko koronawirusowi, nie wiadomo było, kiedy powinny się zakończyć. Nie był też znany termin rozpoczęcia szczepień przez farmaceutów, nie było wiadomo, gdzie w praktyce farmaceuci będą mieli je realizować. A te pytania, czy raczej brak odpowiedzi na nie, to jednak wcale nie wszystkie problemy ze szczepieniami. Nie jest to też wyczerpujące zestawienie niewiadomych odnośnie usług farmaceutycznych, które mają wchodzić w ramy opieki farmaceutycznej. A przecież już w połowie kwietnia wejdzie w życie ustawa o zawodzie farmaceuty, umożliwiająca realizację opieki farmaceutycznej.
Rozpoczęcie kursów planowane jest…
Wykonywanie przez farmaceutów szczepień, ale nie tych przeciwko koronawirusowi, ma być jedną z takich usług. A jednak to właśnie te szczepienia są dziś najważniejsze z punktu widzenia zdrowia publicznego. Dlatego przygotowania do wykonywania tych szczepień przez farmaceutów biegną niejako równolegle do tego, co w ustawie. Wymagają przez to dodatkowych działań.
To rodzi zamieszanie. Przykład? W lutym informowano, że dla farmaceutów gotowych wykonywać szczepienia przeciwko koronawirusowi, szczepienia rozpoczną się na przełomie lutego i marca. Na początku marca poinformowano, że termin ten to już przeszłość. Wyznaczono nowy, pisząc, że wstępny termin rozpoczęcia kursów planowany jest na drugi i trzeci kwartał roku. Ta wiadomość porażała, bo oznaczała, że rozpoczęcie kursów pod koniec września również mieściłoby się w tak szeroko określonym terminie.
A przecież od rozpoczęcia do zakończenia kursów droga mogłaby być daleka. Kolejna zmiana nastąpiła kilka dni później, gdy powiadomiono o rozpoczęciu szkoleń teoretycznych od 15 marca. Wyznaczono sześć dwudniowych terminów takich szkoleń, do 2 kwietnia włącznie. Wyglądało to bardzo optymistycznie, był jednak pewien szkopuł – co z kwalifikowaniem pacjentów do szczepień? Kwalifikacja ta to bowiem jednocześnie i wąskie gardło całego programu szczepień, i potencjalna szansa na zdobycie dodatkowych umiejętności oraz na dodatkowy zarobek dla farmaceutów.
Wąskie gardło
Zacznijmy od wąskiego gardła. Choćbyśmy nawet mieli już w kraju tyle dawek szczepionki, ilu potrzeba do zaszczepienia wszystkich Polaków, nawet gdyby przedstawiciele różnych zawodów medycznych niebędący lekarzami byli już do wykonywania szczepień przygotowani, problem stanowiłoby kwalifikowanie pacjentów do szczepień. Bo jest to uprawnienie lekarzy, co w praktyce oznacza, że żadna osoba nie może zostać zaszczepiona bez uprzedniego kontaktu z lekarzem. W świetle takiego zapisu w przepisach, za każdym szczepiącym farmaceutą, ale też za diagnostą i fizjoterapeutą, stanąć musiał lekarz.
Było więc jasne, że trzeba z tym wąskim gardłem coś zrobić. Oczywistym rozwiązaniem było wyposażenie w uprawnienie do kwalifikowania pacjentów do szczepień również przedstawicieli innych zawodów medycznych. Niestety, choć było to wiadome już rok temu, gdy tylko rozpoczęto mówić o szczepionce przeciwko COVID-19, w Polsce tę sprawę zaniedbano. Gdy powstawał ten tekst, czyli w połowie marca, dopiero planowano przyznać farmaceutom, diagnostom i fizjoterapeutom takie uprawnienie.
Oczywiście, nie na piękne oczy, ale na podstawie szkolenia. Z tym, że teoretyczne szkolenia rozpoczęto nim jeszcze farmaceuci zyskali takie uprawnienia, nim stało się pewne czy je w ogóle otrzymają. Dosłownie na chwilę przed rozpoczęciem szkoleń trafił bowiem do Sejmu projekt nowelizacji ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zakładający wykreślenie słowa „lekarskim” w sformułowaniu o badaniu kwalifikacyjnym przed szczepieniami.
Sprawa „sama” się rozwiązała
Złożenie projektu nowelizacji do Sejmu nie jest równoznaczne ze zmianą prawa, dlatego pojawiło się pytanie, czy farmaceuci, którzy zdążą przed tą zmianą przejść szkolenie teoretyczne i zdać test kwalifikujący ich do części praktycznej szkolenia, będą musieli przechodzić dodatkowe szkolenie z zakresu kwalifikacji pacjentów do szczepienia? Niespodziewanie, sprawa się „sama” rozwiązała. Wystarczył rzut okiem na „Program szkolenia dla fizjoterapeutów, farmaceutów i diagnostów laboratoryjnych prowadzących szczepienia ochronne przeciwko COVID-19”. W module teoretycznym tego programu, w punkcie 2, uwzględniono bowiem kwalifikację do szczepień, a w punkcie 3 kwestionariusz wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej z omówieniem aktualnych wskazań i przeciwwskazań do podania szczepionki.
Uwzględnienie tych elementów w szkoleniu teoretycznym uwalniało więc od wizji, że sprawność i tempo szczepień rozbiją się o sposób kwalifikowania do nich. Sugerowało, że rządzący są zdeterminowani, by takie rozwiązanie wprowadzić w życie, a nawet – że są pewni, że uda się to uczynić niemal od ręki.
Szansa dla farmaceutów
Otworzyło to przed farmaceutami zupełnie nowe perspektywy. Po pierwsze – choć na razie wyłącznie w odniesieniu do szczepień przeciwko koronawirusowi – dało im możliwość zdobycia nowych umiejętności. A skoro już je nabędą, skoro z ustawy zniknie słowo „lekarskim”, trudnej będzie komukolwiek grać w przyszłości tezą, że kwalifikacja do szczepień to nie jest zadanie dla farmaceutów. Jest to więc możliwość niezmiernie ważna na tę chwilę, ale jeszcze bardziej na przyszłość.
Na tę chwilę dlatego że NFZ, wyznaczając pakiet usług, w skład którego wchodzi kwalifikacja do szczepienia i samo szczepienie, wycenił je na nieco ponad 61 zł (na więcej, gdyby trzeba będzie do pacjenta dojechać, na mniej, gdy w jednym miejscu będzie do zaszczepienia więcej niż 5 osób). Jest to, co prawda, wycena dla lekarzy, ale należy założyć, że w przypadku farmaceutów, ale i fizjoterapeutów czy diagnostów, powinna być taka sama.
Gdyby więc farmaceuta sam kwalifikował do szczepienia i wykonywał je, odpłatnością za tę usługę nie musiałby się z nikim dzielić. W innym przypadku jego wynagrodzenie mogłoby mocno spaść, należałoby bowiem przyjąć, że decyzja o sposobie podziału tej kwoty należałaby jednak do lekarza lub podmiotu prowadzącego placówkę medyczną, nie do farmaceuty.
Długoterminowe profity
Te krótkoterminowe i ograniczone do akcji szczepień przeciwko koronawirusowi profity, szybko przebiłyby jednak inne. Długoterminowe, związane ze szczepieniami w ogóle. Przede wszystkim ze szczepieniami przeciw grypie.
A między innymi wokół nich toczyła się przecież dyskusja zespołu ds. opieki farmaceutycznej, opracowującego dla ministra zdrowia raport na temat jej kształtu i sposobu wdrożenia. To je miała też na myśli „Koalicja na rzecz szczepień w aptekach”, powstała w czerwcu minionego roku. W jej skład weszli: Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy, Naczelna Izba Aptekarska i Związek Zawodowy Pracowników Farmacji. Celem koalicji, artykułowanym od samego początku, było rozszerzenie uprawnień farmaceutów i wprowadzenie szczepień do aptek, skutkiem czego miało być równomierne rozłożenie kompetencji i obowiązków pomiędzy wszystkich pracowników systemu ochrony zdrowia i – co najważniejsze z punktu widzenia pacjentów – większa dostępność do szczepień.
W perspektywie lat należałoby więc założyć systematyczne prowadzenie szczepień przeciwko grypie przez apteki, a tym samym – istnienie pewnego dodatkowego elementu gwarantującego ich stabilność finansową, jak również dodatkowe dochody farmaceutów. Ale i to nie wszystko. Kolejnym etapem rozszerzania usług tego typu przez apteki i farmaceutów, mogłyby być bowiem również inne szczepienia, oczywiście, o ile przygotowane zostaną i wdrożone właściwe przepisy, standardy i tak dalej.
Od szczepień do opieki
I tak od szczepień realizowanych przez farmaceutów, które nie zostały objęte ustawą o zawodzie, dochodzimy do opieki farmaceutycznej i rozmaitych usług mogących wchodzić w jej ramy.
Ale tu pojawia się kolejny problem. Zespół zajmujący się na prośbę ministra zdrowia opieką farmaceutyczną składał się z fachowców, pracował bardzo szybko i już w grudniu miał gotowy raport na temat opieki.
Ten dokument nie został jednak do połowy marca opublikowany przez Ministerstwo Zdrowia, w związku z czym, jego ustalenia i propozycje nie były znane farmaceutom.
– Piłka jest po stronie ministerstwa, bo to ministerstwo jest dysponentem raportu, to jego rolą jest jego przedstawienie opinii publicznej. Nie wiemy, dlaczego z tym zwleka – mówił w marcu pytany o tę kwestię Michał Byliniak, wiceprezes NRA. – A dopiero gdy resort ten raport ogłosi, my będziemy mogli zacząć działać. Bo choć, oczywiście, przygotowujemy się do wdrożenia opieki farmaceutycznej, choć mamy swoje plany z nią związane, to jednak nie rozpoczynamy ich realizacji do wykonania ruchu przez ministerstwo. To jedyna logiczna sekwencja zdarzeń. Bez ogłoszenia raportu mogę więc potwierdzić informację o recepcie kontynuowanej i o uruchomieniu tej usługi w aptekach od stycznia, bo kwestia ta nie ma związku z raportem, ale wynika wprost z ustawy o zawodzie farmaceuty. Jesteśmy przygotowani do realizowania tej usługi, jak i do wdrażania kolejnych, jednak tu już potrzebna jest pozytywna decyzja Ministerstwa Zdrowia. Zwłaszcza gdy mowa o usługach, których wdrożenie wymaga pilotażu. Szczepienia przeciwko COVID-19 też nie wchodzą w zakres opieki farmaceutycznej, o której zespół pisał w raporcie, ale koronawirus sam się uwzględnił w naszych planach i działaniach. Idziemy więc krok po kroku naprzód, brakuje nam jednak jasnego planu, co, kiedy i jak ma być robione, byśmy się mogli do nowych zadań przygotować z wyprzedzeniem. Na razie nie wiemy nawet tego, kiedy rozpoczną się szczepienia realizowane przez farmaceutów. Teraz, przy obecnym dostępie do szczepionki, faktycznie nie jesteśmy jeszcze w Narodowym Programie Szczepień potrzebni, ale gdy zaczną do Polski docierać większe jej ilości, taka potrzeba się pojawi. Myślę, że będzie to już w kwietniu, najdalej w maju.
Teoretyczne łatwe, praktyczne już nie
I tu wróćmy do szkoleń. Termin rozpoczęcia drugiego ich etapu, czyli modułu praktycznego, nie był znany w połowie marca. Nie było też wtedy wiadomo, czy ostatecznie pojawi się możliwość szczepienia pacjentów przeciw koronawirusowi w aptekach. A to przecież bardzo ważne kwestie, wymagające wyjaśnienia, ale wcale niejedyne, które trzeba było szybko rozstrzygnąć. Podczas bowiem gdy zrealizowanie teoretycznych szkoleń wydawało się łatwe, to dalsza ich część, praktyczna, już nie.
Dlaczego? Dlatego że przeprowadzenie szkoleń teoretycznych, a także weryfikacja wiedzy zdobytej w ich trakcie przez farmaceutów, było proste. Farmaceuci, którzy zgłosili chęć uczestniczenia w szkoleniu, dostali do niego dostęp i obejrzeli szkolenie. Mieli na to dwie doby. Na koniec musieli zdać egzamin testowy, do którego mieli trzy podejścia. Jeśli komuś się nie udało zdać testu nawet za trzecim razem, musiał złożyć wniosek o ponowny dostęp do materiału i próbować kolejny raz zaliczyć test. Jego ocena jest automatyczna, więc na wyniki się nie czeka, a co za tym idzie – farmaceuci, którzy przeszli pozytywnie test, są natychmiast gotowi, by wziąć udział w module praktycznym.
Kiedy i gdzie praktyczne?
Ile będą musieli czekać na taką możliwość? W dniu rozpoczęcia szkoleń teoretycznych, przynajmniej w teorii, ktoś mógł już zdobyć przepustkę do szkoleń praktycznych. Pytanie o termin ich rozpoczęcia było więc w tym momencie jak najbardziej zasadne, tymczasem odpowiedzi brakowało. A przecież sprawa organizacji szkoleń praktycznych jest już zupełnie inna. Tu już nie wystarczy zamieścić w sieci szkolenia, do odsłuchania w określonym, ale jednak nie do końca, czasie. Tu trzeba zaplanować szkolenia w formie warsztatów, odbywających się w konkretnym dniu, w określonych godzinach, w wyznaczonym miejscu.
- Włączyliśmy się w proces organizacji szkoleń, zbierając imienne deklaracje od farmaceutów chcących wziąć udział w szkoleniu, zadbaliśmy o takie kwestie jak zgody RODO – przypomina Byliniak. – Zrobiliśmy to bardzo szybko i sprawnie, więc ci farmaceuci, którzy natychmiast na informacje samorządu zareagowali, zostali zaproszeni do szkoleń teoretycznych w pierwszym terminie. Plan był taki, że na każdy kolejny termin zaproszenie otrzyma co najmniej pięciuset farmaceutów. Szkolenia praktyczne mają się natomiast odbywać w centrach symulacji medycznej, działających przy uczelniach medycznych. Będą one szkolić nie tylko farmaceutów, ale także diagnostów i fizjoterapeutów. Na Mazowszu, gdzie zgłosiło chęć wykonywania szczepień tysiąc farmaceutów, te tysiąc osób, ale też przedstawiciele innych zawodów medycznych, będą szkoleni zapewne w centrum przy Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Fizjoterapeuci informowali o 45 czy 46 tys. chętnych. Owszem, nie zbierali, jak my, deklaracji imiennych, ale faktem pozostaje, że zapowiedzieli taką liczbę chętnych do odbycia szkoleń. Ilu ich będzie ostatecznie – nie wiem, ale trzeba założyć, że łącznie do szkoleń przystąpi około 20 tys. osób. I dla takiej rzeszy ludzi trzeba będzie szkolenia sprawnie zorganizować. Jeśli centra będą szkolić dziennie łącznie po sto osób, potrzeba będzie na szkolenia 200 dni. Choć może dadzą radę w skali kraju szkolić każdego dnia podobną grupę, o jakiej mówiłem w kontekście szkoleń teoretycznych dla farmaceutów. Wtedy wystarczy 40 dni, ale i tak trudno będzie wszystkich przeszkolić na przełom kwietnia i maja.
Rozpocząć działalność leczniczą?
Wdrożenie różnych usług opieki farmaceutycznej, przed wszystkim jednak możliwość realizowania szczepień przez farmaceutów, otworzy przed farmaceutami zupełnie nowe perspektywy. Farmaceuta mający uprawnienie do kwalifikowania do szczepień i wykonywania ich, będzie mógł rozpocząć działalność leczniczą, otworzyć gabinet i realizować te usługi nie indywidualnie, nie w ramach apteki, ale w ramach swojej własnej działalności gospodarczej. Jednak, by podjąć taką decyzję musi wiedzieć, czy szczepienia rzeczywiście będą regularne, czyli – czy farmaceuci będą mogli szczepić pacjentów przeciwko grypie, a w dalszej perspektywie, także przeciwko innych chorobom. I tak wracamy do opieki farmaceutycznej, raportu przygotowanego na jej temat dla Ministerstwa Zdrowia i do potrzeby wykonania kolejnych kroków w tej sprawie przez Ministerstwo Zdrowia. Do tego, że bez nich opieka nie ruszy. Niestety, do czasu złożenia tego artykułu do druku, resort nie odpowiedział na nasze pytania, kiedy raport zespołu ds. opieki farmaceutycznej zostanie upubliczniony oraz kiedy rozpoczną się szkolenia praktyczne dla farmaceutów z zakresu szczepień przeciwko koronawirusowi.
Autor: Małgorzata Grosman
POLECAMY
Nieznajomość prawa szkodzi - aptekarzom. W odpowiedzi resortu ws. zajęć dla dzieci medyków zabrakło... sedna
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ograniczenia działania placówek oświatowych, dzieci medyków mają prawo uczęszczać na prowadzone w nich zajęcia. W tej grupie są także dzieci farmaceutów, ale wielu z nich spotkało się z odmowami ze strony dyrekcji szkół i przedszkoli. ...
Czytaj więcej
Wydawanie odpowiedników
Odpowiednik, zamiennik, generyk czy lek odtwórczy to opis leku, który wydajemy zamiennie do przepisanego leku oryginalnego, referencyjnego. Pojęcia te mogą być używane zamiennie i odnosić się do tego samego preparatu. Taki lek musi zawierać substancję o tej samej nazwie ...
Czytaj więcej
