Już od roku Polacy testują się na obecność koronawirusa, nadal jednak nie brakuje w mediach fake newsów i teorii spiskowych na temat samych testów. Co powinniśmy o nich wiedzieć i dlaczego testowanie należy pozostawić diagnostom? Z dr n. med. Matyldą Kłudkowską, wiceprezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych rozmawia Anna Rokita.
Jakie testy na koronawirusa wykonuje się obecnie w naszym kraju i co dokładnie wykrywają?
Poza badaniami molekularnymi metodami PCR, testami antygenowymi wykrywającymi białka wirusa, testami na przeciwciała, które mogą nam pokazać, czy przeszliśmy zakażenie wirusem SARS-COV-2, ważne są również metody sekwencjonowania. Pojawiły się nowe mutacje, nowe warianty genetyczne koronawirusa, jak popularny „brytyjczyk”, czy szczep południowoafrykański.
W Polsce dość późno, co trochę mnie dziwi, ale na całym świecie badania sekwencjonowania genomu wirusa przeprowadzane są równocześnie z np. badaniami molekularnymi, gdzie stwierdzamy obecność wirusa. Dlaczego to jest ważne? W tym momencie monitorowanie pojawiania się nowych wariantów ma kluczowe znaczenie. Kolejne mutacje mogą mieć inny profil, co widzimy na przykładzie Wielkiej Brytanii czy Republiki Południowej Afryki, gdzie tempo rozwoju epidemii jest bardzo szybkie, ponieważ te nowe warianty charakteryzują się większą zakaźnością. Póki co żadne badania nie wskazują żeby szła za tym wyższa śmiertelność, ale jeżeli powodują więcej zakażeń, to więcej może być też zgonów.
W Polsce dopiero po wstępnym zainteresowaniu tą kwestią w marcu, kwietniu 2020 r., przystępujemy do szerszych badań sekwencjonowania.
Ile testów dziennie jest w stanie wykonać diagnosta?
Mówiąc o badaniach molekularnych to zależy, czy pracuje w systemie zamkniętym czy otwartym, liczba badań zależy też od tego, ile materiału spływa do diagnosty. Teraz widzimy, że liczba zleceń z POZ się zmniejsza, bo i zainteresowanie uzyskaniem dodatniego wyniku też jest wśród Polaków mniejsze niż np. we wrześniu, październiku czy listopadzie. Na to, ile testów diagnosta jest w stanie wykonać, składa się mnóstwo czynników.
Z kolei testy antygenowe mają to do siebie, że są nieskomplikowane, szybkie, do ich wykonania nie jest potrzebny specjalistyczny sprzęt, a czas oczekiwania na wynik jest krótki – otrzymujemy go po 15-20 minutach. W tym przypadku testów można wykonać naprawdę bardzo dużo, pytanie, czy jest na to zapotrzebowanie, żeby diagnosta cały dzień siedział i wykonywał testy antygenowe, bo mogę z doświadczenia powiedzieć, że nie. Obecnie tych badań nie wykonujemy nadspodziewanie dużo.
Czy domowe testy są skuteczne?
To, co mnie zmroziło na początku epidemii w Polsce, to pojawienie się szybkich testów na obecność przeciwciał, którymi ludzie chcieli diagnozować obecność koronawirusa w organizmie. Tymczasem przeciwciała klasy IgM pojawiają się około tygodnia do 10 dni po rozpoczęciu infekcji, więc nie można diagnozować pacjentów, którzy mają w tym momencie objawy za pomocą testów, które mają wykryć zupełnie coś innego i w zupełnie innym czasie. Jeśli nieświadomy pacjent, który nie musi przecież mieć wiedzy medycznej wykonywał taki test, to mogło mu to dać złudne poczucie bezpieczeństwa. Druga sprawa, to ograniczona czułość testów wykrywających przeciwciała.
Obecnie jak grzyby po deszczu pojawiają się na rynku oferty antygenowych testów domowych. Należy się zastanowić, czy wszystkie te testy mają odpowiednią czułość i swoistość. Od tego tak naprawdę zależy wynik, który pacjent otrzyma. Jeśli wykona badanie byle jakim testem, to również wynik będzie byle jaki. W wielu krajach są dopuszczone testy domowe i funkcjonuje cały system rozsyłania testów do domów pacjentów, ale są to testy o określonej skuteczności, jakości, które dopuszcza państwo. W Polsce na razie nie dopuszczono testów do użytku domowego, a jednak Polacy je wykonują. Jednak czy można zawierzyć wynikom takich testów? Mam spore wątpliwości.
Co z fałszywie dodatnimi i fałszywie ujemnymi wynikami testów? Jak należy interpretować takie wyniki?
Bardzo dużo zależy od samego pobrania materiału. Dla badań laboratoryjnych to kluczowy aspekt, nie tylko w kontekście koronawirusa. Materiał musi zostać pobrany w sposób prawidłowy i z odpowiedniego miejsca. Po roku doświadczeń już wiemy, że najlepszą jakość ma materiał pobrany z nosogardzieli i w nim mamy największe prawdopodobieństwo wykrycia koronawirusa. Jeżeli pobierzemy inny rodzaj materiału i wykonany to samo badanie, to wynik w tej sytuacji może być inny i to nie powinno dziwić. Duże zamieszanie obserwowaliśmy na początku pandemii, gdy jeszcze nie wiedzieliśmy, jaki jest okres zakaźności i wtedy istniał wymóg dwóch testów ujemnych. Niekiedy pacjenci byli trzymani po kilka tygodni w szpitalu, aby uzyskać te dwa ujemne wyniki. Zdarzały się wtedy sytuacje, że wynik był już ujemny, następny wychodził dodatni.
Jakiś czas temu media obiegła informacja, że ratownikowi medycznemu udało się wykryć koronawirusa w… soku jabłkowym. Jak to rozumieć?
Ten ratownik pokazał, że wykonywanie badań laboratoryjnych należy zostawić profesjonalistom. Zarówno za pomocą prostych testów immunochromatograficznych (jak test antygenowy), jak i skomplikowanych aparatów można przebadać wszystko, wlać, włożyć cokolwiek i otrzyma się jakąś wartość, jakiś wynik. Tylko pytanie, czy jeśli umieszczę w aparacie sok jabłkowy zamiast np. surowicy pacjenta, czy jestem profesjonalistą medycznym i potrafię odpowiednio posługiwać się tym testem czy aparatem. Takie eksperymenty mogą wywoływać nieufność wśród pacjentów. Sama miałam taki przypadek, że lekarka z izby przyjęć dzwoniła i przepraszała, że zleca badanie metodą PCR po dodatnim wyniku testu antygenowego, ale jej pacjentka nie wierzy w wyniki pierwszego testu, ponieważ słyszała o eksperymencie z sokiem jabłkowym. Takie są konsekwencje niemądrych zabaw. To proste, masowo dostępne testy. Pamiętajmy, że w miejscu, w którym powinien pojawić się wynik jest określony barwnik, ale przede wszystkim badany roztwór ma określone pH i producent testu nie badał, jakie wyniki będą wychodziły dla soku jabłkowego, wody, kawy itd. On skupił się na tym, jakie jest pH w organizmie człowieka i tak skonstruował ten test, żeby w odpowiednich granicach dawał odpowiednie, prawidłowe wyniki. Myślę, że nikt nie wpadł na pomysł, by badać zachowanie testu w tak kwaśnym środowisku, bo to jest nikomu niepotrzebne. Profesjonaliści wiedzą, jakiego rodzaju materiału używają, w jakim buforze o jakim stężeniu ten wymaz jest następnie umieszczamy. Zamieszanie z testowaniem soku jabłkowego wynikało z niepoważnego podejścia do poważnego tematu, a konsekwencje takich zabaw mogą być groźne. Trzeba wiedzieć co i czym się bada. Pokutuje także opinia, że diagności nic nie robią, a pracują za nich aparaty. Jednak cały szkopuł tkwi w tym, że my wiemy, co w takim aparacie umieścić, jak go zaprogramować i skalibrować, by uzyskać odpowiedni wynik.
Czy w przestrzeni publicznej funkcjonują jeszcze jakieś szkodliwe mity dotyczące testów na koronawirusa, które chcieliby Państwo obalić?
Mitów na temat testów jest mnóstwo. Np. w pewnym momencie pojawiła się informacja, że testy PCR są tak czułe, że mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie u pacjentów, którzy już nie są zakaźni, bo wykrywana jest przetrwała obecność wirusa. Ja się z tym twierdzeniem zgadzam, ale diagności w laboratoriach wiedzą, w którym cyklu PCR jaki wynik mają osiągnąć. Jeśli jesteśmy powyżej pewnych wartości, to my nie wydajemy wyniku dodatniego, tylko wynik nierozstrzygający. Mamy określone procedury i wiedzę, jak oceniać wyniki testów molekularnych. Może się zdarzyć, że u pacjenta, który przechorował COVID-19 znajdziemy nawet po miesiącu przetrwałą obecność wirusa, ale wtedy wiemy, że to właśnie przetrwała obecność, ponieważ na to wskazuje nam cykl w PCR - metodzie, w której ten wynik otrzymujemy. To mit, z którym obecnie najbardziej walczymy i który często jest powielany.
Z kolei mój „ulubiony” komentarz w mediach społecznościowych to taki, kiedy pewien pan stwierdził, że testy PCR nie mogą wykrywać wirusa SARS-COV-2, ponieważ ma on w składzie RNA, a testy PCR wykrywają tylko DNA. Widać, że komuś coś dzwoniło, ale nie wiedział, w którym kościele. Nie wiedział, że my korzystamy z odwrotnej transkryptazy, która przepisuje RNA wirusa na DNA. Podobnych mitów pojawiało się bardzo dużo. Teraz, kiedy społeczeństwo trochę oswoiło się z tematem, mamy podobnych teorii spiskowych znacznie mniej. Problemem jest też to, że każdy jest ekspertem w każdej dziedzinie i czuje się w obowiązku komentować wszystko, podczas gdy lepiej zostawić pewne sprawy profesjonalistom.
POLECAMY
![Rozporządzenie w sprawie recept do poprawki! [ANKIETA]](https://prowly-uploads.s3.eu-west-1.amazonaws.com/uploads/landing_page/template_background/126737/5d956c9fc074dc7fcdcf947789927c72.jpg)
Rozporządzenie w sprawie recept do poprawki! [ANKIETA]
Jeśli jakieś przepisy budzą wątpliwości i nie są precyzyjne – należy je zmienić lub wyrzucić do kosza. Tak jest z nowym rozporządzeniem w sprawie recept. Dlatego też „Magazyn Aptekarski” rozpoczyna zbieranie propozycji zmian w rozporządzeniu.
Czytaj więcej
![Po co utrudniać życie lekarzom, aptekarzom i pacjentom? Cz. 1 [FELIETON]](https://prowly-uploads.s3.eu-west-1.amazonaws.com/uploads/landing_page/template_background/126736/fe14ccee70ebda1414a69a5d50edb008.jpg)
