Mocznik jest substancją bardzo często wykorzystywaną w recepturze. Stosuje się go jako składnik poprawiający nawilżenie skóry, ale nie tylko, ponieważ jego właściwości i możliwości zastosowania w zależności od zastosowanego stężenia są różne.
Obecność mocznika w preparatach farmaceutycznych wpływa również na wchłanianie innych substancji czynnych i może im zarówno pomagać, jak i przeszkadzać.
Właściwości mocznika
Mocznik jest substancją stałą, bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie i w zasadzie jest surowcem mało problematycznym. Wykazuje działanie:
- proteolityczne,
- keratolityczne,
- nawilżające,
- przeciwświądowe.
Oprócz tego ma zdolność do zatrzymywania wody, ponieważ bardzo dobrze ją wiąże i zmniejsza jej odparowywanie. Jego obecność hamuje również rozwój drobnoustrojów, co jest wykorzystywane w przypadku trudno gojących się ran.
Wskazania do stosowania mocznika
Dzięki swoim właściwościom mocznik używany jest m.in. w preparatach do:
- pielęgnacji przesuszonej skóry,
- pielęgnacji skóry atopowej,
- złuszczania naskórka (jego moc jest zależna od zastosowanego stężenia),
- gojenia ran (działanie dwukierunkowe),
- leczenia egzemy,
- leczenia łuszczycy,
- usuwania odcisków,
- usuwania zrogowaciałego naskórka,
- zmiękczania wrastających paznokci.
Należy pamiętać, że mocznik jako surowiec farmaceutyczny nie posiada konkretnych, sztywnych wskazań do stosowania i jego właściwości można wykorzystywać w rozmaity sposób.
Przeciwwskazania do stosowania mocznika
Mimo że mocznik jest substancją stosunkowo bezpieczną, to istnieją sytuacje, kiedy nie powinniśmy używać preparatów, które mają go w składzie. Do takich sytuacji należą:
- uszkodzona lub popękana skóra,
- skóra podrażniona (np. otarta, czy świeżo ogolona),
- suchość błon śluzowych (preparaty z mocznikiem są głównie przeznaczone do nakładania na skórę i lub/paznokcie).
Mityczny peeling i dlaczego to nie ma sensu
Biorąc pod uwagę wskazania i przeciwwskazania do stosowania mocznika – pierwszy argument przeciw powinien nasunąć się samoistnie. Jeśli jednak się tak nie stało, przypomnę krótko, czym są peelingi. Peeling z definicji to produkt przeznaczony do złuszczania martwego naskórka. Wykonuje się je w celu oczyszczenia skóry i przygotowania jej do dalszych zabiegów pielęgnacyjnych. Gdybyśmy bardzo chcieli wykonać maść bez udziału wody – zastanówmy się co wtedy uzyskamy. Mocznik jako ciało stałe występuje w postaci kryształów, które są dość duże. Oznacza to, że otrzymalibyśmy peeling mechaniczny, który jest jednym z najbardziej agresywnym dla skóry. Działanie tego rodzaju peelingu nie ogranicza się tylko do złuszczania martwego naskórka, ale poprzez tarcie naruszamy również zdrową skórę, powodując mikroranki.
Pójdźmy o krok dalej. Mocznikowi bardzo często towarzyszy kwas salicylowy, aby wzmocnić działanie keratolityczne. To teraz wyobraźcie sobie jakie wspaniałe uczucie musi wywoływać kwas salicylowy na obtartej skórze z małymi rankami.
Trudności recepturowe
Jak już wcześniej wspomniałam – mocznik jest surowcem raczej wdzięcznym w pracy. Na ogół sporządzanie leków recepturowych o niewielkich stężeniach mocznika (do 10%) nie sprawia żadnych trudności. Najwięcej problemów sprawiają za to sytuacje, kiedy oprócz mocznika występują inne substancje czynne lub jest go dużo (stężenia 20-50%). Spotkałam się niejednokrotnie z dość śmiałymi opiniami, że maści mocznikowej o stężeniu powyżej 30% nie da się wykonać, co jest oczywiście – nieprawdą.
O czym należy w takim razie pamiętać i co wziąć pod uwagę? Mam nadzieję, że kwestię peelingu mamy już z głowy. Pierwszą podstawową sprawą jest fakt, że mocznik obniża liczbę wodną podłoży. Bez uwzględnienia tej cechy surowca możemy się zdziwić, że lek pomimo (teoretycznie) poprawnych obliczeń – nie wyszedł. Warto też zwrócić uwagę, że możliwości chłonięcia wody są zróżnicowane również ze względu na producenta podłoża i lek wykonany na jednym podłożu będzie się różnił od drugiego lub może całkowicie nie wyjść.
Mocznik według danych literaturowych rozpuszcza się w wodzie w stosunku 1:1-1,5 (wartość rozpuszczalności w 25 st. C wynosi 54,5g/100g wody). Jeśli pole manewru (głównie poprzez ilość dostępnego podłoża) jest ograniczone, lepiej wziąć pod uwagę niższą wartość (1:1). Ważne jest też to, aby do obliczeń brać masę całego roztworu (masa mocznika + masa wody), a nie samej wody. Ten błąd dotyczy zazwyczaj osób początkujących lub mających mały kontakt z recepturą. W przypadku, kiedy według obliczeń podłoże nie poradzi sobie z wyliczoną ilością roztworu – należy je dopasować tak, aby wykonanie leku było możliwe i zapewniało mu najlepszą trwałość. W zależności od stężenia docelowego, jakie mamy otrzymać, można zastosować dwie strategie. Pierwsza to zmiana (całkowita lub częściowa) na inne podłoże, o większej liczbie wodnej. Druga – zastosowanie podłoża zawierającego w swoim składzie wodę i rozpuszczenie mocznika bezpośrednio w podłożu (metoda ta sprawdza się szczególnie w przypadku dużych stężeń mocznika).
Bibliografia:
- „Mode of action of urea” The International Journal of Clinical Practice, November 2020, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/ijcp.135692.
- „History of urea as a dermatological agent in clinical practice”, The International Journal of Clinical Practice, November 2020, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/ijcp.136213.
- Drugs&Medications, https://www.webmd.com/drugs/2/drug-6047-829/urea-topical/urea-keratolytic-topical/details
- https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Urea#section=Solubility
Artykuł pochodzi z lutowego wydania "Magazynu Aptekarskiego". Elektroniczną wersję (plik PDF) można pobrać TUTAJ.
POLECAMY
Interakcje. Leki i alkohol
W okresie świąteczno-sylwestrowym nasilają się wizyty w aptekach, pacjenci chcą zaopatrzyć się w najpotrzebniejsze leki na zapas ale i... nasilają się pytania o łączenie leków z alkoholem. „Czy mogę tą tabletkę popić JEDNYM piwem?” - pyta mnie młody człowiek, ze spojrzen...
Czytaj więcej
Co z apteki na łupież?
Łupież jest przewlekłą dermatozą objawiającą się łuszczeniem skóry głowy. Jest problematyczną przypadłością, której całkowite wyleczenie bywa mocno utrudnione. Podobnie jak w każdej chorobie ważne jest usunięcie przyczyny łuszczenia i bez tego efekt leczenia nie będzie t...
Czytaj więcej
