- W tej chwili tak naprawdę to, gdzie szczepienia są realizowane, jest mniej istotne od tego, by farmaceuci mieli możliwość nie tylko realizowania szczepień, ale też prowadzenia kwalifikacji pacjentów do nich. Pozostałe kwestie są bowiem tylko kwestiami technicznymi - mówi mgr farm. Michał Byliniak, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej w rozmowie z Wojciechem Giedrysem.
Parlament przyjął przepisy włączające farmaceutów do realizowania przez nich szczepień przeciw COVID-19 np. w szpitalach węzłowych lub punktach szczepień. Czy to zbliża nas do kolejnego kroku, czyli szczepień w aptekach?
Te przepisy fundamentalnie zmieniają wszystko. Zamykają dyskusję, czy farmaceuci w ogóle mogą szczepić. Otwierają drogę do tego, żeby farmaceuci szczepili pacjentów przeciw COVID-19 po odpowiednim szkoleniu. W tej chwili mówimy tylko o szczepieniach przeciw COVID-19, taka jest potrzeba chwili i na tym się skupiamy. Ale skoro możemy szczepić przeciwko koronawirusowi, to czy nie możemy realizować innych szczepień, które są mniej skomplikowane i nie budzą takich emocji czy wątpliwości wśród opinii publicznej czy ekspertów?
A dlaczego uważa pan, że ta zmiana jest fundamentalna?
Bo włącza farmaceutów do systemu ochrony zdrowia. Dzięki niej farmaceuci będą już nie tylko elementem systemu dystrybucji leków, ale także zaczną realizować świadczenia zdrowotne. Taką możliwość daje nam ustawa o zawodzie farmaceuty. Przepisy przyjęte przez parlament pozwalają szczepić przeciwko COVID-19 nie tylko farmaceutom, ale także diagnostom i fizjoterapeutom. Ale prawda jest taka, że z tego grona tylko farmaceuci pracujący w aptekach będą w stanie w przyszłości uczestniczyć w systemie ochrony zdrowia w innych obszarach, nie tylko w obszarach szczepień. Już wkrótce apteka z miejsca, w którym do tej pory sprzedawało się leki, zmieni się także w miejsce, gdzie będą świadczone usługi medyczne. To rewolucja. Od jakiegoś czasu mieliśmy sygnały - np. w raporcie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji - że to włączanie farmaceutów do systemu ochrony zdrowia będzie realizowane szybciej lub wolniej, ale nie spodziewaliśmy się, że aż w tak szybkim tempie. Jedyną przesłanką, która nieco jeszcze hamuje ten proces, są opinie środowiska lekarskiego, co ostatnio na jednym z posiedzeń sejmowej komisji zasygnalizował minister Michał Dworczyk. Ale tego już nie da się zatrzymać.
Obecne przepisy jednak nie pozwalają szczepić w aptekach.
W tej chwili tak naprawdę to, gdzie szczepienia są realizowane, jest mniej istotne od tego, by farmaceuci mieli możliwość nie tylko realizowania szczepień, ale też prowadzenia kwalifikacji pacjentów do nich. Pozostałe kwestie są bowiem tylko kwestiami technicznymi – chodzi np. o wymogi, jakie stawia się miejscom, gdzie prowadzone są szczepienia. Ale i w tej kwestii dokonuje się na naszych oczach rewolucja. W znowelizowanym niedawno rozporządzeniu jest mowa o szczepieniu w miejscu zamieszkania pacjenta. Jeśli więc ktoś za chwilę powie, że lepsze warunki są w domu pacjenta od tych, jakie są w aptece, że w domu można lepiej zareagować na reakcje poszczepienne, to ja się z tym absolutnie nie zgadzam. Na naszych oczach diametralnie zmieniło się podejście do szczepień. Jeszcze do niedawna było ono traktowane na równi z zaawansowanym zabiegiem medycznym.
Szczepienia w aptekach od wielu lat realizowane są w Wielkiej Brytanii. Tam już stało się to powszechne. W ślad za nią poszły kolejne kraje. Już nikogo to nie dziwi.
Na szczepienia w aptekach zdecydowały się niedawno dwa państwa, które podchodziły najbardziej konserwatywnie do wprowadzania nowych rozwiązań w aptekach, czyli Francja i Niemcy. We Francji został zrealizowany już drugi pełny sezon szczepień przeciw grypie z udziałem farmaceutów. W ramach niego farmaceuci zaszczepili 3,6 mln pacjentów. W dwóch niemieckich landach trwa pilotaż szczepień w aptekach. Tam są tacy sami pacjenci, tacy sami lekarze i farmaceuci, a apteki się nie różnią od naszych. U nas też to można zrobić. Realizowanie szczepień i kwalifikacja do nich nie wymagają sześcioletnich studiów i specjalizacji.
Jakie bariery stoją na drodze to tego, żeby w polskich aptekach szczepiono pacjentów?
Pierwszą przeszkodą jest konieczność zmiany przepisów, czyli zmiana ustawy o chorobach zakaźnych, uwzględnienie tej kwestii w kilku rozporządzeniach - na pewno w sprawie pomieszczeń i wymogów do prowadzenia apteki. Jeżeli szczepienia mają się odbywać w aptekach, to musimy powiedzieć, że w aptekach może się to odbywać. Należy też określić, w jakich warunkach ma być to realizowane, jakiś minimalny standard prowadzenia świadczenia, a także przeprowadzić szkolenia dla farmaceutów.
Jak pan sądzi, czy w tym roku ruszą szczepienia w aptekach? Czy jednak ta droga jest na tyle długa i kręta, że trzeba będzie jeszcze na to trochę poczekać?
Sytuacja pandemiczna niezwykle przyspiesza niektóre rzeczy. Przed nami kilka, a może kilkanaście miesięcy szczepień. To oznacza, że wielu medyków będzie musiało skupić się wyłącznie na ich realizowaniu. Nie będą mogli przyjmować swoich pacjentów. Włączenie farmaceutów w ten proces może to zmienić i sprawić, że lekarze wrócą do swoich pacjentów. Tym bardziej że szczepienia przeciw koronawirusowi - podobnie jak przeciw grypie - mogą pozostać z nami na lata, że obecne szczepienia nie dadzą nam odporności na lata. Szczepienia wcześniej czy później - myślę, że wcześniej - będą realizowane w aptekach. Być może zbiegną się z kolejnymi przeciwko grypie. System będzie potrzebować większego wsparcia niż teraz. Bez aptek zaszczepienie przeciwko tym chorobom milionów Polaków w krótkim czasie będzie niemożliwe. Podczas pandemii zmieniają się priorytety, pandemia powoduje, że pewne obszary stają się z niemożliwych, absolutnie konieczne do wprowadzenia. Wydaje się, że szczepienia w aptekach jednak w tym obszarze się znajdują. Podobnie jak kontynuacja recept, która jest w ustawie o zawodzie farmaceuty, czy też postulowany przez aptekarzy serwis „drobne dolegliwości", który mógłby realizowany w aptekach jako jedna z usług opieki farmaceutycznej. Od początku pandemii apteki odciążają system ochrony zdrowia. Dodatkowe serwisy odciążyłyby go jeszcze bardziej. Pewnie nie przyniosłyby znaczących oszczędności dla systemu ochrony zdrowia, ale wykorzystanie potencjału farmaceutów usprawniłoby system i sprawiło, że byłby bardziej wydolny.
Dlaczego jednak ten temat wywołuje tak wiele różnych emocji wśród aptekarzy? Nie wszyscy są przekonani do szczepień i nie ma jednomyślności.
Niektórzy farmaceuci nie wiedzą, na czym polega szczepienie i kwalifikacja do niego. Wielu z nich wyobraża to sobie jako coś trudnego i wiążącego się z bardzo dużą odpowiedzialnością. Miałem takie same wątpliwości do momentu, kiedy farmaceuta, który robił setki szczepień rocznie, nie przeszkolił mnie z tego i kiedy nie wykonałem pierwszego wkłucia pod jego nadzorem. To była ta chwila, gdy okazało się, że to jest proste i w stosunku do tego, jaka otoczka jest wokół tego budowana, tak naprawdę niewspółmierne do tego, co się o tym mówi. Musimy też pamiętać, że proces pod nazwą „szczepienia w aptekach” nie zostanie wprowadzony z dnia na dzień. To potrwa kilka lat. Nie od razu Francja doszła do poziomu 3,6 mln pacjentów zaszczepionych w aptekach. Trzeba wyedukować i przekonać nie tylko pacjentów, ale też farmaceutów, przystosować apteki, rozwiązać problemy związane z dostępnością szczepionek i ich dystrybucją. To jest proces. Każda podróż ma swój pierwszy krok. Teraz go zrobiliśmy.
Ilu w tej chwili farmaceutów w Polsce jest gotowa do realizowania szczepień?
Nie mam dokładnych danych. Mamy m.in. grupę kilkuset farmaceutów, którzy są przeszkoleni w ramach projektów realizowanych przez dr. Piotra Merksa. Były one oparte na standardach, jakie panują w krajach Europy Zachodniej, ale nie dają uprawnień do prowadzenia szczepień w Polsce. Mamy też mnóstwo osób, które pracowały za granicą i wróciły do kraju, i tam zdobyli takie kwalifikacje. Ta grupa wcale nie jest mała. W warszawskiej izbie aptekarskiej zbieramy zgłoszenia farmaceutów, którzy są zainteresowani szkoleniem z realizacji szczepień lub są gotowi do ich przeprowadzania w punktach szczepień. Codziennie trafia do nas kilkadziesiąt zgłoszeń. I co ważne, dotyczy to tylko warszawskiej izby! Warto podkreślić, że na jakimkolwiek etapie - teraz, gdy zachęcamy farmaceutów do szkoleń i realizacji szczepień w wyznaczonych punktach, a także później, gdy będzie można robić to w aptekach - nie zakładamy, że prowadzenie szczepień będzie dla farmaceutów obowiązkowe, że każdy będzie musiał umieć to robić i to realizować. Co więcej - teraz nie szukamy osób, które trzeba przekonywać, tylko tych, którzy są przekonani. Bo to oni będą ambasadorami tego procesu. Osoby, które pierwszy raz to zrobią, które zaczną to wykonywać, niezależnie od miejsca, to one będą pokazywać swoim koleżankom i kolegom, że to nie jest takie trudne.
A jak to będzie wyglądać od strony finansowej - teraz i później?
Kwoty za szczepienia przeciw COVID-19 określa zarządzenie prezesa NFZ. W praktyce jest tak, że są one dzielone między wszystkich członków zespołu realizującego szczepienia. Inaczej sprawa będzie wyglądać w aptece. Jak powinno być dzielone wynagrodzenie za przeprowadzenie szczepienia przez farmaceutę w aptece bądź realizację innych usług farmaceutycznych? To z pewnością będzie przedmiotem wielu dyskusji w przyszłości, kiedy będziemy uruchamiać pierwsze serwisy. Trzeba znaleźć formułę, w której będziemy mówić o umowie dwustronnej. W tej umowie musimy mieć zagwarantowaną korzyść dla farmaceuty i dla prowadzącego aptekę. Jeśli to zrobimy w inny sposób, to jedna lub druga strona nie będą miały interesu, żeby to robić. Obu stronom musi zależeć na tym, żeby z usługi skorzystało jak najwięcej pacjentów, żeby zrobić to najskuteczniej, żeby miał on jak najwyższą jakość.
Chcecie dowiedzieć się więcej o szczepieniach realizowanych przez farmaceutów? Zapraszamy do udziału w webinarze Aptekarskiej Szkoły Zarządzania "Planowana rola farmaceutów w szczepieniach przeciwko COVID-19", w którym wezmą udział Michał Byliniak z NRA i Katarzyna Grębska, ekspert Aptekarskiej Szkoły Zarządzania. Początek w czwartek 21 stycznia o godz. 20. Rejestracja: https://cutt.ly/IjmHWsa
POLECAMY
Zastój w szczepieniach grupy 0. Okrojony harmonogram dostaw
W poniedziałek (18.01) do Polski dotarł pierwszy z zapowiadanych zmniejszonych transportów szczepionek Pfizera. Po ich przeliczeniu wprowadzone zostaną zmiany w harmonogramie Narodowego Programu Szczepień. Tymczasem część umówionych wcześniej wizyt pacjentów z grupy 0 zo...
Czytaj więcej
