Szczepionka przeciwko COVID-19, opracowywana przez firmy Pfizer i BioNTech, wykazała ponad 90-procentową skuteczność. Ta informacja obiegła świat budząc spore nadzieje. Z większym dystansem do niej podchodzi środowisko medyczne, w tym aptekarze. Niezależnie od tego, czy preparat BNT162b2 okaże się sukcesem, pojawia się pytanie, w jaki sposób będą przebiegały szczepienia i kto je przeprowadzi. W ostatnich miesiącach wiele mówi się o tym, że do tego zadania mogłaby zostać oddelegowana armia 30 tysięcy farmaceutów. Co trzeba zrobić, by efektywnie wykorzystać tak wielki potencjał?
Podwaliny pod możliwość wykonywania szczepień przez farmaceutów położyć ma ustawa o zawodzie farmaceuty, którą niebawem zajmie się Senat. Kolejnym krokiem będą bardziej szczegółowe przepisy w tym zakresie oraz przeprowadzenie niezbędnych szkoleń.
- Realizacja szczepień w aptekach powinna stanowić kolejny krok w kierunku zwiększania wyszczepialności naszego społeczeństwa. To usługa, która wzorem innych europejskich krajów powinna być w przyszłości dostępna również w polskich aptekach. Na ten moment mówimy głównie o szczepieniach przeciwko grypie. Nie można jednak wykluczyć, że w przyszłości farmaceuci będą szczepić również przeciwko COVID-19. Oczywiście to nie wydarzy się natychmiast. Do tej zmiany należy przygotować cały system, m.in. poprzez przeszkolenie fachowego personelu, jak również przeprowadzenie niezbędnych zmian legislacyjnych - uważa Tomasz Leleno, rzecznik prasowy Naczelnej Izby Aptekarskiej.
Zmiany legislacyjne i szkolenia
Szczepienia przeciwko grypie są realizowane przez farmaceutów m.in. w kilku europejskich krajach: Irlandii, Wielkiej Brytanii, Danii, Szwajcarii, Francji, Portugalii. Warto skorzystać z ich doświadczeń i wykorzystać je w przygotowaniu naszych aptekarzy do wykonywania szczepień przeciwko COVID-19.
Szczepienia przeciwko grypie w Europie - ikonka strzykawki z zieloną zawartością / aptekarski.com; KLIKNIJ, ABY POWIĘKSZYĆ
Jak wynika z informacji NIA, w Wielkiej Brytanii i Szwajcarii wprowadzony został obowiązek odnowienia przez farmaceutów szkoleń ze szczepień na grypę co 2 lata. W Szwajcarii takie szkolenie trwa 5 dni i obejmuje zakres technik iniekcji, pobierania próbek krwi czy resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO). Swoje doświadczenia związane ze szkoleniem prezentowała niedawno na łamach Magazynu Aptekarskiego mgr farm. Karolina Wotlińska-Pełka, kierownik apteki w Kochanowicach:
- Z założenia trwać powinno osiem godzin, przy czym podzielone było na dwie części. Pierwsza, teoretyczna, trwała cztery godziny. (...) Prezentowała podstawy prawne wykonywania szczepień, wymogi wobec farmaceutów i aptek związane ze szczepieniami, zasady przechowywania szczepionek, warunki kwalifikacji do szczepień, pytania o leki, uczulenia i inne, które trzeba zadać każdemu pacjentowi przed zaszczepieniem. To był kurs przygotowujący nie do szczepień w ogóle, ale do szczepień przeciwko grypie, więc były też informacje o grypie jako chorobie, o jej przebiegu, możliwych powikłaniach, o zaletach tych szczepień i różnych rodzajach iniekcji, o ewentualnych powikłaniach, podawaniu adrenaliny w razie potrzeby i o tym, kiedy farmaceuta powinien zaniechać samodzielnych działań w przypadku wstrząsu anafilaktycznego i wezwać pomoc lekarską. Wszystko szczegółowo opisane, wsparte protokołami, których należy się trzymać. Szkolenie dawało też wiedzę o tym, co trzeba zrobić po szczepieniu. O tym, jak się składa protokół z wykonania szczepienia, co się robi ze zużytymi materiałami. Innymi słowy ta teoria była bardzo blisko praktyki, koncentrowała się na zagadnieniach, które są potrzebne, żeby wykonywać szczepienia w praktyce. Dawała bardzo dużo rzeczywiście przydatnych informacji. Potem była natomiast część praktyczna, na fantomach. Mogła trwać do czterech godzin, ale wiele zależało od tego, jak uczestnik kursu sobie radzi. Najkrócej musiała trwać godzinę - opowiada farmaceutka.
![Szczepienia w aptekach. "To nie operacja na otwartym sercu" [ROZMOWA]](https://prowly-uploads.s3.eu-west-1.amazonaws.com/uploads/landing_page/template_background/107823/e236b60bffaa87f00bf8dab36c9e82eb.jpg)
Szczepienia w aptekach. "To nie operacja na otwartym sercu" [ROZMOWA]
- Szczepienie to nie operacja na otwartym sercu. Szacuje się, że na milion wykonanych w aptekach szczepień rocznie dochodzi do trzech - czterech ciężkich odczynów anafilaktycznych, więc jest to rzadkość - mówi Karolina Wotlińska- Pełka, kierowniczka apteki w Kochanowicac...
Czytaj więcej
Szczepienia wykonywane przez farmaceutów – przykładowe zmiany prawne (za NIA):
- Wprowadzenie do zakresu usług realizowanych w ramach planowanej opieki farmaceutycznej możliwości przeprowadzania szczepień
- Nowelizacja ustawy o chorobach zakaźnych poprzez dodanie farmaceutów do listy zawodów uprawnionych do przeprowadzania szczepień
- Zmiana prawa farmaceutycznego i ustawy o działalności leczniczej pozwalającej farmaceutom przeprowadzać szczepienia
Jeśli farmaceuci, to w aptekach?
Naturalnym pytaniem, które pojawia się zwykle w kontekście szczepień realizowanych przez farmaceutów, jest to, czy takie usługi mogą być świadczone w aptekach.
- Oprócz wymogu szkoleń, kraje ustanowiły standardy świadczenia usługi szczepień w aptece. Obejmują one zapewnienie wystarczającej przestrzeni i prywatności dla pacjentów. Przygotowano protokoły umożliwiające zarządzanie danymi pochodzącymi z działań niepożądanych - informuje NIA.
Wątpliwości mogą budzić ograniczenia lokalowe, infrastrukturalne. Trzeba jednak pamiętać, że szczepienia nie muszą odbywać się we wszystkich aptekach, a tylko w takich, które będą mogły się do tego przygotować, a przede wszystkim wyrażą chęć realizowania takiej usługi. Jakie wymogi musiałyby zostać spełnione, by apteka mogła podjąć się szczepień?
- Pomieszczenia, w których wykonywane są iniekcje muszą zapewniać prywatność, być bezpieczne i dobrze oświetlone. W pomieszczeniu powinno znajdować się krzesło dla pacjenta (najlepiej z funkcją ustawienia w pozycji poziomej, jako alternatywa wobec leżanki lub kanapy), lodówka ze szczepionkami, przestrzeń robocza pozwalająca na przygotowanie szczepionki, pojemniki na odpady zwykłe i medyczne, środki do dezynfekcji rąk, kompresy, rękawiczki i opatrunki. Apteka powinna być również wyposażona w tzw. pakiet anafilaktyczny - czytamy na stronie internetowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy, w publikacji odpowiadającej na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące wprowadzenia szczepień w aptekach.
Warto dodać, że szczepionka konsorcjum Pfizer/BioNTech wymaga przechowywania w bardzo niskich temperaturach (-70 st. C). Będzie zatem wymagała specjalistycznego sprzętu na każdym etapie dystrybucji, potencjalnie także w aptekach. Na ten fakt farmaceuci zwracają szczególną uwagę.
Business Insider informuje jednak, że Pfizer oraz BioNTech pracują nad zaawansowanymi metodami transportu swojego produktu. Mowa o wykorzystaniu kilku nowych technologii, specjalnie zaprojektowanego w tym celu pojemnika z nadajnikiem GPS i czujnikami temperatury.
- Pojemniki takie będą dalej przesyłane drogą powietrzną do "hubów dystrybucji", a potem transportem naziemnym dostarczane do docelowych miejsc szczepień - szpitali, klinik itd. Gdy szczepionki trafią już w te miejsca, mogą być trzymane w zamrażarkach gwarantujących bardzo niskie temperatury przez okres 6 miesięcy, zaś w lodówkach (2-8 st. C) - do pięciu dni - podaje BI. Możliwe jest także wykorzystanie powszechnie dostępnych w szpitalach agregatów chłodniczych.
Sam Pfizer, w publikacji Polityki Zdrowotnej poinformował, że szczepionka może być także przechowywana w pojemniku służącym do transportu, uzupełnionym dodatkowo suchym lodem. W ten sposób może być przechowywana do 15 dni.
Doraźnie poza apteką
Innym sposobem, bardziej doraźnym, mogłyby być szczepienia drive-thru. Przykład płynie ponownie z Wielkiej Brytanii. Sieć supermarketów ASDA zorganizowała w taki sposób szczepienia przeciwko grypie. W skrócie - pacjent podjeżdżał do punktu, otwierał szybę i po dopełnieniu formalności, otrzymywał szczepionkę.
W polskich warunkach szczepienia drive-thru na COVID-19 mogłyby odbywać się np. z wykorzystaniem istniejącej sieci mobilnych punktów pobrań wymazu. Odpowiednie warunki zapewniają również krwiobusy - mobilne punkty poboru krwi czy mammobusy - mobilne punkty badań mammograficznych.
Co z badaniem?
Kolejne wątpliwości związane ze szczepieniami przeprowadzanymi przez farmaceutów, dotyczą badania kwalifikacyjnego. Rozwiewa je ponownie OPZG: "Kompetencje do przeprowadzania badań kwalifikacyjnych przed szczepieniem przez farmaceutów nie są niezbędne do realizacji szczepień w aptekach. Przeprowadzenie badania kwalifikacyjnego poprzedzającego szczepienie może przebiegać zgodnie z dotychczasowymi regulacjami ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Gdyby jednak po stosownych szkoleniach umożliwić realizacje badań kwalifikacyjnych farmaceutom, to proponowane jest rozwiązanie, w którym farmaceuta:
- rekomenduje szczepienie,
- oferuje i sprzedaje szczepionkę,
- przeprowadza badanie kwalifikacyjne,
- szczepi pacjenta w czasie jednej wizyty w aptece".
Ostatnią, choć nie mniej istotą kwestią wpływającą na wykorzystanie farmaceutów przy szczepieniach przeciwko COVID-19 jest cena takiego świadczenia.
- Cena usługi w aptece będzie miała dwie składowe – mówił niedawno na łamach Magazynu Aptekarskiego Michał Byliniak, wiceprezes NRA, odnosząc się do szczepień przeciwko grypie. – Pierwsza to cena szczepionki. A jak wiadomo, zależy ona na przykład od wieku pacjenta lub od tego, że osobą szczepiącą się jest kobieta ciężarna. Szczepionka jest przecież obecnie dla jednych pacjentów pełnopłatna, dla innych częściowo płatna, dla innych bezpłatna. Do tego dojdzie drugi element ostatecznej ceny, czyli wycena usługi zaszczepienia. My, oczywiście, mamy swoje szacunki, ale nie będziemy ich prezentować przed negocjacjami w tym zakresie. Bierzemy jednak pod uwagę i takie rozwiązanie, że część pacjentów zechce zapłacić z własnej kieszeni za tę usługę.
Jak podaje Business Insider, ceny za dawkę szczepionki Pfizera/BioNTechu będą wahały się w zależności od kraju i problemów logistycznych. Zdaniem analityków kraje rozwijające musiałyby liczyć się z cenami rzędu 10 dol. od dawki (konieczne jest podanie 2 dawek w odstępie 3 tygodni).
Przygotowania trwają
Osobną kwestią jest chęć skorzystania z pomocy farmaceutów przez rząd. Zapytaliśmy o to Ministerstwo Zdrowia, jednak na bardziej jednoznaczne i szczegółowe stanowisko resortu jest jeszcze za wcześnie.
- Komisja Europejska podpisała w środę umowę na zakup szczepionek z konsorcjum BionTech/Pfizer. W tej chwili poszczególne państwa UE w tym Polska składają deklaracje w sprawie konkretnego zapotrzebowania. Polska na bieżąco przygotowuje się do zakupu i logistyki sprowadzenia szczepionek, przy zachowaniu standardu zimnego ciągu chłodniczego. Planujemy również logistykę szczepień na dużą skalę, niespotykaną dotychczas w Polsce. W Ministerstwie Zdrowia został powołany zespół, który opracowuje kwestie zakupu, sprowadzania i dystrybucji. W pierwszej kolejności szczepionka na pewno trafi do seniorów, osób z osłabioną odpornością oraz służb medycznych. O szczegółach będziemy na bieżąco informować - zapewnia Joanna Koc z Biura Komunikacji Ministerstwa Zdrowia.
Premier Mateusz Morawiecki spotkał się w piątek (13.11) z Dorotą Hryniewiecką-Firlej, prezes Pfizer Polska oraz ekspertami firmy. Tematem był m.in. model dystrybucji szczepionki. Powołana została także grupa robocza, która zajmie się przygotowaniami do tego zadania.
POLECAMY
Farmaceuta poza kwarantanną. Warunek? Test antygenowy, którego... nie ma
Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało zwiększenie roli szybkich testów antygenowych. Dzięki nim przedstawiciele zawodów medycznych, w tym farmaceuci, w przypadku wątpliwości co do stanu ich zdrowia, nie musieliby rezygnować z wykonywania swoich obowiązków. Na rządowych stro...
Czytaj więcej
