Receptura to, jak się często okazuje, nie tylko mały dodatek do codziennego dnia w pracy farmaceuty. Wiele aptek może poszczycić się wykonywaniem całkiem pokaźnej liczby leków recepturowych. Jest zatem popyt na coraz doskonalsze narzędzia, dzięki którym wykonywanie tego rodzaju leków jest dużo prostsze.
Czasy się zmieniają i nawet najbardziej „oporne” dziedziny farmacji idą do przodu. Mamy już do dyspozycji miksery apteczne, które bardzo skracają czas, który jest niezbędny do przygotowania leku recepturowego oraz ułatwiają wykonanie go w sposób sterylny i estetyczny. Musimy mieć świadomość, że aktualnie pacjenci zwracają uwagę nie tylko na działanie leku, ale także na jego wygląd zewnętrzny oraz przede wszystkim wygodę i użytkowanie w praktyce. Szczególnie dotyczy to leków recepturowych, ponieważ w tym wypadku pacjent wie, że został on przygotowany w aptece, a nie w wyimaginowanej, ogromnej fabryce „Big Pharmy”.
Czym się różnią stare i nowe butelki?
Oprócz zawartości leku, która powinna być stabilna, wykonana z należytą starannością oraz w odpowiednich warunkach (np. w warunkach jałowych przy użyciu nawiewu loży laminarnej), ogromną rolę odgrywa także opakowanie leku. W ostatnim czasie na rynku farmaceutycznym pojawiło się dużo nowych alternatyw dla np. szklanych butelek, które pamiętają jeszcze emerytowani farmaceuci. Od razu nasuwa się pytanie - skoro stosowane od kilkadziesiąt lat butelki dalej funkcjonują, to czym różnią się one od nowoczesnych form butelek do receptury?
Przede wszystkim te pierwsze produkowane są w hutach szkła. Są to te same fabryki, które produkują szklane naczynia na zupełnie inny użytek niż leki recepturowe. Nie są one kontrolowane pod kątem jakości, jak i czystości. Jeśli zależy nam na jałowości leku, jesteśmy zmuszeni do dokładnego umycia, a potem sterylizacji takiej butelki, zanim będzie ona gotowa spełniać swoje zadanie w recepturze aptecznej. O ile szkło bez problemu możemy wyjaławiać, tak plastikowe zakrętki już nie. Stwarza to ogromny problem logistyczny oraz znacznie obniża jakość leku, który otrzymuje pacjent. Jeśli zależy nam, aby apteki były postrzegane jako miejsce, które kojarzy się z ochroną zdrowia i profilaktyką większości chorób, musimy dołożyć wszelkich starań, aby receptura była na jak najwyższym poziomie.
Oczywistym jest, że nie tylko opakowania składają się na sukces terapeutyczny leku. Bardzo istotna jest również współpraca na linii lekarz-farmaceuta. Pozwala to na sprawną komunikację, w razie ewentualnej zmiany składu lub niezgodności. Starajmy się też być na bieżąco z najnowszymi nowinkami z recepturowego świata, bo może nam to ułatwić późniejszą pracę oraz dostarczy nam wiedzy, aby podać lekarzowi gotową alternatywę, kiedy zajdzie potrzeba modyfikacji składu leku recepturowego.
Nowe podłoża oraz nowoczesne postaci leku, niejako „wymuszają” na producentach stworzenie innych form opakowań, w porównaniu do tych, które na dobre zadomowiły się w naszych aptekach. Co możemy dziś zaoferować pacjentowi?
Przede wszystkim, pierwszą, a jednocześnie najważniejszą kwestią jest zapewnienie jałowości. Jeśli chodzi o zachowanie sterylnych warunków w trakcie wykonywania leków robionych, to największe wymogi mają w tej kwestii leki oczne. Głównie wykonuje się te specyfiki w postaci kropli. Nietrudno się zatem domyślić, że największe innowacje w zakresie opakowań do leków recepturowych musiały nastąpić w butelkach. Obecnie farmaceuci mają do dyspozycji ogromny wybór tego rodzaju opakowań. Posiadają one specjalne zamknięcia, które są dostosowane do określonego typu leku np. jałowe butelki przeznaczone do kropli ocznych, posiadają specjalny zakraplacz, który umożliwia precyzyjne dawkowanie leku, a przede wszystkim pozwala na higieniczny sposób aplikacji.
Nowoczesne butelki do kropli ocznych
Kontynuując wątek jałowości w recepturze, należy opisać, jakie butelki mamy do dyspozycji. Przede wszystkim niewątpliwą zaletą takich opakowań jest brak konieczności wyjaławiania ich. Nie musimy się martwić czy proces sterylizacji przebiegł poprawnie, czy każdy etap przebiegł w odpowiednich warunkach oraz bardzo ułatwiamy sobie pracę. Jałowe butelki przeznaczone do leków ocznych są bezpośrednio gotowe do użycia, jest to ich ogromna zaleta, ponieważ nieporównywalnie skraca to czas przygotowania leku.
Może mieć to ogromne znaczenie dla pacjenta, gdy np. potrzebuje kropli ocznych z określonym antybiotykiem i cierpi na silny stan zapalny narządu wzroku. Ponadto jakość szkła oraz sterylność są dokładnie określone i kontrolowane (większość z nich jest sterylizowana za pomocą tlenku etylenu). Zgodnie z normami opisanymi w aktualnie obowiązującym wydaniem Farmakopei. Opisywane jałowe butelki z zakraplaczem występują oczywiście w różnych pojemnościach, dzięki czemu łatwo dostosować je do ilości przepisanego leku.
Jeśli jednak substancja czynna zawarta w specyfiku jest nietrwała lub nie możemy dodać do niego buforu lub innego konserwantu, to warto rozważyć „zapakowanie” leku do pojemników jednodawkowych. Jest to kolejna, stosunkowo młoda, alternatywa dla szklanych butelek. Jednodawkowe pojemniki, czyli minimsy, umożliwiają wydanie płynnej formy leku ocznego, który jest całkowicie pozbawiony konserwantów. Pacjent otrzymuje lek w wygodnej do podania formie. Dzięki takiemu rozwiązaniu można stosować lek przez dłuższy czas, nie obawiając się, że straci on swoją datę przydatności lub ulegnie nadkażeniu, podczas np. nieumiejętnej aplikacji. Dodatkowo, przy okazji wydawania minimsów mamy okazję porozmawiać z pacjentem, ponieważ powinniśmy mu wytłumaczyć sposób korzystania z tego rodzaju pojemników. To dobra okazja do edukacji naszych pacjentów z zakresu higieny powiek oraz przestrzegania zasad bezpieczeństwa. Na początek to dobry start przed opieką farmaceutyczną, która, mamy nadzieję, niedługo wpisze się w naszą codzienność w aptekach.
Jeśli chodzi o leki recepturowe, inne niż okulistyczne, to możemy wykorzystać szklane butelki z tradycyjną nakrętką. Przydadzą się np. do zawiesin, które zawierają w swoim składzie antybiotyk. Musimy mieć także świadomość, że na rynku farmaceutycznym dostępne są również jałowe butelki, ale wykonane z plastiku. Są one o tyle wygodniejsze w użyciu, ponieważ są lżejsze. Jeśli pacjent jest dzieckiem lub osobą starszą, będzie to dla niego bardziej poręczna forma. Oczywistym jest, że nie każdy lek recepturowy będziemy mogli umieścić w plastikowym opakowaniu, nie bez powodu najbardziej obojętnym materiałem jest szkło. Jeśli na co dzień w swojej pracy wykonujemy dużo leków recepturowych, to warto wiedzieć jakiego rodzaju leku nie można umieszczać w opakowaniach wykonanych z plastiku.
Pozostałe rodzaje butelek
Jeśli chodzi o leki recepturowe, inne niż okulistyczne, to możemy wykorzystać szklane butelki z tradycyjną nakrętką. Przydadzą się np. do zawiesin, które zawierają w swoim składzie antybiotyk. Musimy mieć także świadomość, że na rynku farmaceutycznym dostępne są również jałowe butelki, ale wykonane z plastiku. Są one o tyle wygodniejsze w użyciu, ponieważ są lżejsze. Jeśli pacjent jest dzieckiem lub osobą starszą, będzie to dla niego bardziej poręczna forma. Oczywistym jest, że nie każdy lek recepturowy będziemy mogli umieścić w plastikowym opakowaniu, nie bez powodu najbardziej obojętnym materiałem jest szkło. Jeśli na co dzień w swojej pracy wykonujemy dużo leków recepturowych, to warto wiedzieć jakiego rodzaju leku nie można umieszczać w opakowaniach wykonanych z plastiku. Pozostałe rodzaje butelekLeki recepturowe w formie płynnej, do różnorodnego zastosowania, aktualnie możemy przelać nie tylko do tradycyjnej szklanej butelki. Przede wszystkim nowe butelki dostępne na rynku zazwyczaj nie są wykonane ze szkła. Daje to duży komfort i bezpieczeństwo stosowania, tak jak w przypadku leków ocznych. Gdy jednak mamy do czynienia ze szkłem, to jest ono najwyższej jakości, jeśli chodzi o czystość i zgodność z normami Farmakopei.
Jakie nowoczesne innowacje opakowań są oferowane farmaceutom? Butelka może być zapakowana w tekturowy kartonik, który jest bardzo estetyczny oraz praktyczny, ponieważ możemy umieścić na nim, w sposób trwały, sygnaturę leku recepturowego. Co bardzo istotne, jest on wliczony w cenę butelki, dlatego nie martwimy się nim w trakcie refundacji. Niektóre butelki mają dołączone miarki. Są one w postaci plastikowych kieliszków lub strzykawek dozujących. Jest to świetny sposób na dokładne dawkowanie leku małym dzieciom lub osobom w podeszłym wieku. W przypadku niektórych leków recepturowych bardzo istotną kwestią jest sposób aplikacji. Dlatego producenci wyszli farmaceutom naprzeciw i oferują butelki razem z atomizerem. Taka forma aplikacji jest niezwykle przydatna np. w przypadku wcierek z minoxidilem na porost włosów.
Warto także wspomnieć o tym, że aktualnie, w większości, każde opakowanie do leku recepturowego posiada swój numer EAN i BLOZ. Ułatwia to bardzo raportowanie, wycenę leku oraz zarządzanie tym towarem.
Nie warto wierzyć utartym przekonaniom, że receptura już dawno przestała istnieć w aptekach. Nadal jest bardzo ceniona przez lekarzy oraz zadowolonych pacjentów. Nowe rodzaje opakowań, które z powodzeniem możemy wykorzystać do pakowania leków recepturowych, tylko nas w tym utwierdzają. Dzięki takim rozwiązaniom, wykonywanie leków robionych w aptece staje się bardziej profesjonalne, wygodniejsze i szybsze. Ogromną korzyść czerpią także z tego pacjenci, ponieważ opisane innowacje powodują, że ich farmakoterapia jest zindywidualizowana, a to czyni ją bardziej skuteczną i przyjazną w stosowaniu.
Bibliografia:
1. Receptura apteczna – podręcznik dla studentów farmacji, pod red. Renaty Jachowicz, wydanie II, PZWL, 2002.
2. https://receptura.pl/opakowania-lekow-recepturowych
3. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/opakowania-lekow-recepturowych-i-aptecznych
Autor: mgr farm. Artur Rakowski
POLECAMY
Nie tylko aptekarski dylemat - obecność magistra farmacji
„Bycie w aptece” nabrało jeszcze bardziej szczególnego znaczenia właśnie teraz, w dobie pandemii, stając się „byciem na linii frontu”, co tym bardziej znaczące, że w osamotnieniu, w związku z pogorszeniem dostępności pacjentów do lekarzy POZ. Te szeroko nagłaśniane zagad...
Czytaj więcej
Farmaceuci szpitalni dostaną dodatkowe wynagrodzenie?
Naczelna Izba Aptekarska wspólnie z Polskim Stowarzyszeniem Farmaceutów Szpitalnych i Klinicznych apelują do ministra zdrowia o dodatkowe wynagrodzenie za pracę dla farmaceutów szpitalnych podczas walki z COVID-19. - Nie stoją na pierwszej linii frontu, ale są niezwykle ...
Czytaj więcej
