Co jakiś czas słyszymy o kolejnych zatrzymaniach na „odwrócony łańcuch dystrybucji”. W różnych częściach Polski. Czy państwo zaczyna wygrywać wojnę z mafią lekową? Co pokazują statystyki?
20 tys. znaków - tyle Główny Inspektorat Farmaceutyczny potrzebował, by wyjaśnić proceder odwróconego łańcucha dystrybucji na swojej www w instrukcji skierowanej do przedsiębiorców. W dużym skrócie: polega on na tym, że apteki sprzedają deficytowe, ratujące życie leki nie pacjentom, a hurtowniom, a następnie towar jest zbywany z kilkunastokrotną przebitką za granicą. Tymczasem według polskiego prawa apteki mogą sprzedawać leki jedynie pacjentom, a hurtownie farmaceutyczne nie mogą zaopatrywać się w aptekach. Zasada jest więc następująca: sprzedaż następuje zawsze w kierunku pacjenta.
Co chwilę słychać o mafii lekowej
Co jakiś czas robi się głośno wokół mafii lekowej. We wrześniu 2019 r. w „Superwizjerze”, magazynie reporterów TVN, ukazał się szeroko komentowany reportaż dotyczący nielegalnego wywozu leków. Po roku od tamtego materiału jego autorki - Anna Sobolewska i Kamila Wielogórska - wróciły do tematu. Tym razem odsłaniając kulisy działalności dwóch warszawskich adwokatów w tym procederze.
Chodzi o Adama K. i Jacka N. (byłego prokuratora Prokuratury Okręgowej w Warszawie), uznawanych za specjalistów od prawa farmaceutycznego. Zostali zatrzymani w październiku 2019 r. Łącznie w ręce policjantów w Warszawie, Włocławku i Gdańsku trafiło 16 osób tworzących dwie grupy przestępcze. Wśród nich byli właściciele aptek, hurtowni farmaceutycznych, lekarz i wspomniani prawnicy.
Obaj zatrzymani pracowali dawniej w Głównym Inspektoracie Farmaceutycznym, której zadaniem jest m.in. walka z nielegalnym obrotem lekami. Jacek N. był nawet wymieniany wśród kandydatów na doradcę ministra zdrowia. Brał udział w projektowaniu decyzji administracyjnych w zakresie obrotu hurtowego np. unieruchomienia hurtowni lub usunięcia uchybień stwierdzonych podczas kontroli. Przygotował instrukcję, jak GIF ma reagować na odwrócony łańcuch dystrybucji.
Według wyliczeń śledczych członkowie rozbitych grup przestępczych przez półtora roku wywieźli w Polski leki warto co najmniej 15 mln zł. Ich działania były realizowane pod nadzorem wspomnianych prawników. Zdaniem śledczych mieli nie tylko doradzać, ale też wydawać polecenia członkom zorganizowanej grupy przestępczej np. sugerowali, jakie pojazdy należy wykorzystać w transporcie leków, żeby zamaskować, że nie są to nielegalne transporty. Z kolei jeden z informatorów autorek reportażu wskazał, że adwokat znalazł lukę, która umożliwiała prowadzenie NZOZ-u i hurtowni na jednym NIP-ie i przesuwanie towaru między magazynami. - On tym firmom prowadził hurtownie. Miały jakieś postępowania w GIF-ie i pomagał im od strony prawnej. Proponował im otwieranie NZOZ-ów - mówi informator.
- To, co mnie najbardziej uderzyło, to poczucie bezkarności - tak mgr farm. Marek Tomków, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej komentował reportaż na antenie TVN, na gorąco, tuż po jego premierze. - Byliśmy świadkami tej bezkarności przez bardzo wiele lat.
Tomków podkreśla, że sytuację poprawiła nowelizacja Prawa farmaceutycznego zwana "Apteka dla Aptekarza" z 2017 r., zgodnie z którą farmaceuta zakładający aptekę ponosi odpowiedzialność nie tylko zawodową, ale też finansową (odpowiada całym majątkiem). Dzięki temu część aptek - zamieszana w proceder - nie mogła wrócić na rynek.
Na przestrzeni ostatnich lat kilkukrotnie zmieniały się regulacje dotyczące nielegalnego wywozu leków. Do 2015 r. był on uznawany za przestępstwo. Od 2015 do czerwca 2019 r. - po nowelizacji przepisów opracowanej przez rząd PO-PSL - był on... deliktem administracyjnym. Śledczy jednak niechętnie oskarżali członków mafii lekowej na podstawie przepisów o działaniu zorganizowanej grupy przestępczej i narażenia na utratę zdrowia lub życia. Tę sytuację zmieniła nowelizacja ustawy antywywozowej z czerwca 2019 r., zaostrzająca kary za wywóz deficytowych leków (grozi za to teraz 10 lat pozbawienia wolności).
Sytuacje poprawiło też uruchomienie ZSMOPL i zaostrzenie kar za nielegalny wywóz leków. - Jest zdecydowanie lepiej - zwrócił uwagę wiceprezes NRA w czerwcowej rozmowie z "DGP". - Różnica między tym, co robi prokuratura teraz, a tym, co się działo, a w zasadzie nie działo jeszcze kilka lat temu, jest gigantyczna. To efekt lepszego wykorzystywania systemów teleinformatycznych. Dziś wiele nieprawidłowości da się wykryć zdalnie, na poziomie analizy danych spływających do urzędów.
Pozytywne statystyki?
Według danych, które „Dziennik Gazeta Prawna” uzyskał od prokuratur, od lipca 2015 r. do 6 czerwca 2019 r. były wszczęte 54 sprawy dotyczące nielegalnego wywozu leków. Natomiast zaledwie w ciągu roku obowiązywania nowelizacji - wszczęto 56 takich spraw. Jak informowała w czerwcu "DGP" w ciągu ostatnich miesięcy prokuratorom udało się zakwestionować transakcje o wartości 180 mln zł, zająć mienie członków mafii lekowej na ponad 5 mln zł i leki przeznaczone do wywozu o wartości 4 mln zł. To zapewne kropla w morzu. Ale czy ten pozytywny trend widać także w innych statystykach?
W 2015 r. za złamanie Prawa farmaceutycznego prawomocnie zostały skazane 73 osoby, w 2016 r. - 81, w 2017 r. - 67, a w 2018 r. - 98. Te skazania dotyczą jednak głównie wprowadzenia do obrotu produktu leczniczego bez pozwolenia na dopuszczenie do obrotu oraz prowadzenie wysyłkowej sprzedaży leków bez zezwolenia na prowadzenie apteki lub punktu aptecznego. W latach 2015-2018 sądy nie wydały jednak żadnych prawomocnych wyroków dotyczących art. 126c i 127b, które dotyczą nielegalnego wywozu leków.
Miejmy więc nadzieję, że nowelizacja ustawy antywywozowej z 2019 r. przełoży się nie tylko na lepszą dostępność leków, ale również na to, że członkowie mafii lekowej w końcu przestaną być bezkarni.
Autor: WG/tvn.24.pl
Chcesz być na bieżąco? ZAPISZ SIĘ DO APTEKARSKIEGO NEWSLETTERA:
ZOBACZ TAKŻE:
