Ustawa o zawodzie farmaceuty, mimo trudności i rozciągnięcia w czasie jej procedowania, nieprecyzyjności niektórych zapisów czy braku uregulowania ważnych aspektów (jak np. finansowania opieki farmaceutycznej), a także fragmentów budzących obawy (np. FEW), stanowi krok naprzód dla środowiska.
W trakcie pisania niniejszego tekstu mija dopiero połowa 2020 r., ale już teraz można przyznać, że ten rok jest szczególny dla farmaceutów w Polsce. Przynajmniej trzy wydarzenia odcisnęły swoje piętno na naszym środowisku, wywołały spore emocje i lawinę dyskusji.
Początek roku był czasem zjazdu delegatów i wyborem kolejnej kadencji przedstawicieli samorządu na szczeblu krajowym. W marcu i przez całą wiosnę nasza uwaga została skierowana na pandemię Covid-19, z pewnością najistotniejsze wydarzenie mijającego okresu. Gdy już opadł kurz zamieszania, na horyzoncie pojawiło się kolejne ważne wydarzenie: wznowienie prac legislacyjnych nad ustawą o zawodzie farmaceuty.
Wystarczy krótka rozmowa wśród znajomych farmaceutów lub rzut oka na branżowe fora dyskusyjne, żeby przekonać się jak skrajne emocje wywołuje ten akt prawny. Co oczywiste, w dyskusji dominuje głos farmaceutów pracujących na co dzień w aptekach, naturalnie najliczniej reprezentowanej grupy, ale i najsilniej dotkniętej nowymi, planowanymi przepisami. Ustawa dotyczy jednak wszystkich farmaceutów wykonujących zawód – przyjrzyjmy się więc jej zapisom z perspektywy magistra w hurtowni farmaceutycznej.
Zadania hurtownika - czy coś się zmieni?
Zgodnie z zapisami projektu wykonywanie zawodu farmaceuty w hurtowni zdefiniowane jest poprzez realizację niektórych zadań wymienionych w art. 4. ust 4. Podstawowym z nich, a jednocześnie tym, który wzbudził najgorętszą dyskusję wśród hurtowników, jest przyjmowanie produktów leczniczych, wyrobów lub środków oraz ich wydawanie podmiotom uprawnionym.
Bezpośrednia interpretacja tego zapisu przez niektórych wskazywała, że czynności te będą musiały być wykonywane osobiście przez farmaceutę zatrudnionego w hurtowni, co z racji operacyjnych jest oczywiście niemożliwe do wykonania. W tym miejscu warto jednak zauważyć, że przepisy te stanowią pełną analogię do tego, co już od wielu lat funkcjonuje. Wydawanie leków i innych produktów będących przedmiotem obrotu hurtowni jest jedną z usług farmaceutycznych wymienionych w art. 2a ustawy o izbach aptekarskich. Również prawo farmaceutyczne w art. 85 nakłada na Osobę Odpowiedzialną obowiązek przyjmowania i wydawania produktów leczniczych od i do podmiotów uprawnionych. Dotychczasowe interpretacje tych istniejących od wielu lat zapisów nigdy nie wskazywały, że czynności te muszą być wykonywane osobiście przez farmaceutę. Ich intencją jest bowiem zwrócenie uwagi że czynności te muszą zachodzić z podmiotami uprawnionymi – i właśnie na tym polega rola farmaceuty w hurtowni: zapewnieniu że obrót odbywa się zgodnie z prawem z palcówkami które mają na to zezwolenie.
W tym samym punkcie projektu ustawy o zawodzie farmaceuty pada również ogólne, lecz bardzo istotne stwierdzenie o sprawowaniu nadzoru nad przestrzeganiem Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. I ten zapis jak widać nastawiony jest na funkcję nadzorczą, nie jest też przepisem nowym – stanowiąc powtórzenie obowiązku Osoby Odpowiedzialnej określonego w art. 85 pkt 5 ustawy prawo farmaceutyczne, a jednocześnie pozwala interpretować że każdy farmaceuta zatrudniony w hurtowni do sprawowania tego zadania – nie tylko jej kierownik – wykonuje zawód farmaceuty.
Samo kierowanie hurtownią wymienione jest w kolejnym punkcie projektu jako element wykonywania zawodu. Przepis ten także nie stanowi nowości, będąc powtórzeniem punktu 8 art. 2a ust. 1 ustawy o izbach aptekarskich.
„Powtórzone prawo” w projekcie ustawy o zawodzie, z perspektywy hurtownika, to także art. 30 ust. 1, mówiący iż farmaceuta wykonujący zawód w hurtowni jest aptekarzem. Jest to kopia zapisów art. 2a ust. 4 ustawy o izbach.
W tym miejscu warto wspomnieć o medialnych dyskusjach z początku roku o znikających z projektu zapisach dotyczących Osób Odpowiedzialnych, co rzekomo miałoby umożliwiać kierowanie więcej niż jedną hurtownią lub łączeniem funkcji z kierowaniem apteką. Należy jednak zauważyć, że projekt ustawy o zawodzie farmaceuty ostatecznie nie zmienia zapisów art. 84 ustawy prawo farmaceutyczne, regulującego zasady zatrudnienia Osoby Odpowiedzialnej, natomiast modyfikowany art. 88, zawarty w rozdziale dotyczącym aptek, nie reguluje kwestii związanych z pracą farmaceuty w hurcie.
Farmaceuta prawnie samodzielny
Jednym z zapisów projektu ustawy o zawodzie farmaceuty, który wzbudził szerokie zainteresowanie i dyskusję w branży jest kwestia niezależności w realizacji zadań zawodowych. Wyrażona jest ona w treści art. 35 i skierowana jest w zasadzie do farmaceutów wykonujących zawód w aptekach, punktach aptecznych i działach farmacji szpitalnej.
Choć więc jego lektura wskazywałaby na wyłączenie podmiotów prowadzących hurtownie z katalogu miejsc pracy z prawnie usankcjonowaną niezależnością, warto zauważyć, że dla osób pracujących w hurtowniach gwarantowana jest ona przepisami prawa farmaceutycznego. Stoi za tym art. 78 ust. 1 pkt 14, który jasno wskazuje na niezależność podejmowanych decyzji przez Osobę Odpowiedzialną. Przepisy projektu nie wnoszą zatem nowości z perspektywy farmaceuty – hurtownika, a raczej dostosowują zapisy dotyczące pracy aptekarzy do prawnych standardów obowiązujących już wcześniej w hurtowniach.
Przepisy o samodzielnym wykonywaniu zawodu farmaceuty to niewątpliwie właściwy kierunek z perspektywy wykonujących ten odpowiedzialny zawód, ale samo ich napisanie niestety nie zapewni wdrożenia pożądanych zasad z dnia na dzień. Pomijając nawet kwestie precyzji zapisów prawnych, niezbędne jest spełnienie przynajmniej trzech warunków, aby niezależność farmaceuty stała się faktem, a nie życzeniem. Papierkiem lakmusowym samodzielności farmaceuty jest ranga wykonywanej pracy oraz stanowiska w przedsiębiorstwie.
Ranga zawodu
Pierwszym warunkiem koniecznym do uzyskania pełnej niezależności farmaceutów w realizacji zadań oraz należytej rangi ich pracy jest konsekwentne dbanie o swój zawód od samego początku kariery. Wpływ na to mają: praca u rzetelnych pracodawców, brak zgody na nieodpowiednie warunki zatrudnienia, samodzielnie stawiane samemu sobie wysokie wymogi - świadczenie usług farmaceutycznych na najwyższym poziomie i podnoszenie kwalifikacji poprzez sensowne wybory kursów kształcenia ustawicznego. To także jednoczenie środowiska i działanie na jego rzecz, przestrzeganie zasad etyki zawodowej, wzajemny szacunek. Krótko mówiąc: zacznijmy od siebie.
Po drugie: skuteczna i konsekwentna egzekucja przepisów przez organy nadzoru. Choć kontrole i audyty zwykle nie kojarzą się z niczym przyjemnym, warto zauważyć pozytywne strony w postaci takiej motywacji do utrzymania stabilnej obsady fachowej apteki czy hurtowni, wraz z zapewnieniem jej odpowiedniej merytorycznej niezależności. Dobrym przykładem jest tu właśnie sytuacja w hurcie farmaceutycznym, gdzie twarde egzekwowanie zatrudnienia i zapewnienia zastępstwa przez inspektorów GIF przyczynia się do poprawy warunków pracy farmaceutów. Poza kwestiami związanymi z obecnością Osoby Odpowiedzialnej, kontrole inspekcji w hurtowniach każdorazowo weryfikują także jej ulokowanie w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa, decyzyjność i dostęp do danych. To wszystko wpływa korzystnie na zapewnienie farmaceutom w hurtowaniach należytego poziomu niezależności w sprawach merytorycznych.
I wreszcie trzeci aspekt to zrozumienie znaczenia zalet dobrego farmaceuty, zarówno przez pacjentów, jak i przedsiębiorców. To wydaje się o tyle trudne, iż wymaga przedłożenia jakości usług ponad kwestie finansowe – ceny i wynagrodzenia. W docenieniu pracy farmaceuty w aptece pomocna okazać się może opieka farmaceutyczna, której nowe uregulowania również znalazły się w projekcie ustawy o zawodzie. Przesunięcie środka ciężkości zadań farmaceuty w aptece od sprzedaży w kierunku świadczenia usług zdrowotnych podkreśli znaczenie jakości ponad interes czysto finansowy.
Obawy o rynek pracy
Spore emocje związane z zapisami projektowanej ustawy o zawodzie farmaceuty budzi pomysł Farmaceutycznego Egzaminu Weryfikacyjnego jako narzędzia łatwego dopuszczenia do zawodu osób wykształconych poza UE według niepewnych standardów.
FEW rodzi niewątpliwie słuszne obawy o zachowanie wysokiego poziomu merytorycznego farmaceutów pracujących w Polsce, ale przede wszystkim także o możliwość poprawy lub chociaż utrzymania warunków zatrudnienia w obliczu napływu kadr spoza UE. Obroną przed takimi potencjalnymi, niekorzystnymi z punktu widzenia farmaceutów zjawiskami, jest wyspecjalizowanie zadań zawodowych.
Właśnie z taką sytuacją hurtownicy mieli do czynienia w latach 2015-2016 kiedy wdrażane były zmiany prawne związane z nowymi zapisami Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Choć zmiany te początkowo stanowiły ogromne wyzwanie dla farmaceutów pracujących w hurtowniach, finalnie przyczyniły się do istotnego wyspecjalizowania ich funkcji, a przez to zaczęły chronić ich stanowiska pracy przed konkurencją ze strony osób nieposiadających podobnego doświadczenia.
Farmaceuci w hurtowniach są w związku z tym zdecydowanie mniej narażeni na potencjalnie negatywne efekty, jakie może przynieść FEW w projektowanych zapisach. Można tym samym wysnuć wniosek, że również rosnąca specjalizacja pracy w aptece, m.in. spowodowana wdrożeniem opieki farmaceutycznej z prawdziwego zdarzenia, pozwoli na ochronę tych miejsc pracy przed napływem nieodpowiednio przygotowanej do tego zawodu siły roboczej.
Podsumowując…
Ustawa o zawodzie farmaceuty, mimo trudności i rozciągnięcia w czasie jej procedowania, nieprecyzyjności niektórych zapisów czy braku uregulowania ważnych aspektów (jak np. finansowania opieki farmaceutycznej), a także fragmentów budzących obawy (np. FEW), stanowi krok naprzód dla środowiska. Przynosi być może niedoskonałe jeszcze narzędzia, ale ich wykorzystanie daje szansę farmaceutom na upragnione przesunięcie środka ciężkości zadań zawodowych ze zwykłej sprzedaży leków w stronę dostarczania pacjentom usług zdrowotnych. I choć dla zatrudnionych w hurtowniach jej zapisy nie wniosą wiele nowego, warto zauważyć właśnie na przykładzie hurtowników, że zmiana prawa – jak np. wdrożenie nowej Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej w 2015 roku – potrafi przynieść realne korzyści farmaceutom.
Autor: mgr farm. Mateusz Szamałek, farmaceuta logistyk, założyciel Sekcji Pracowników Hurtowni Farmaceutycznych Wielkopolskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej i członek zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Dobrej Praktyki Regulacyjnej GRP
Artykuł pochodzi z wrześniowego wydania "Magazynu Aptekarskiego"
POLECAMY
Termostabilność szczepionek przeciw grypie. Wytyczne producentów. Resort obiecuje większą dostępność
Magazyn Aptekarski przygląda się kwestii stabilności temperaturowej szczepionek po przerwaniu łańcucha chłodniczego. Tymczasem liczba dostępnych szczepionek przeciwko grypie przekroczy 2,5 miliona dawek – poinformował w poniedziałek Minister Zdrowia, Adam Niedzielski.
Czytaj więcej
Opieka będzie wymagać wsparcia... softwarowego
O opiece farmaceutycznej ostatnimi czasy najczęściej rozmawiamy już nie w kontekście jej kształtu, ale pieniędzy. Właściciele aptek zwracają uwagę, że wdrożenie i prowadzenie opieki wymagać będzie dostosowania lokalu apteki, przeszkolenia personelu fachowego i innych nak...
Czytaj więcej
