W nowy okres historyczny po II wojnie światowej aptekarstwo polskie wchodziło z dwiema ustawami wydanymi tuż przed jej wybuchem.
Chodzi o ustawę o wykonywaniu zawodu aptekarskiego z 1938 r. oraz ustawę o Izbach aptekarskich (czyli o samorządzie aptekarskim). Jednak ta druga – wydana w czerwcu 1939 r. – praktycznie nie zdążyła wejść w życie z powodu wybuchu wojny (zarządzenia wykonawcze do niej, wydane zostały dopiero w 1946 r.).
Żeby zaś nie było żadnych wątpliwości w tzw. sprawie „prawa zarządu aptekami”, Ministerstwo Zdrowia wyjaśniło, że zezwoleń na prawo zarządu aptekami udziela wyłącznie Ministerstwo Zdrowia, zgodnie z postanowieniami zawartymi w art. 2 i 7 Ustawy z dnia 25 marca 1938 r. o wykonywaniu zawodu aptekarskiego (Dz. Ust. R.P. Nr 23, poz. 202).
Niezbędne dokumenty
Ubiegający się o prawo zarządu aptekami do podań winni dołączać: 1. dowód obywatelstwa polskiego, 2. dowód niekaralności, 3. potwierdzenie wpisania na listę członków Izby Aptekarskiej, 4. metrykę urodzenia względnie ślubu, 5. dyplom na stopień magistra (względnie uwierzytelniony odpis), 6. zaświadczenie o ukończeniu praktyki aptekarskiej.
Ta sytuacja prawna aptek i aptekarzy w Polsce (zwanej „Ludową”) przetrwała do dnia 8 stycznia 1951 r. W dniu tym Sejm RP (jeszcze… RP a nie „PRL”) wydał ustawę „o przejęciu wszystkich aptek prywatnych na własność Państwa”!
Niezgodność z ustrojem
W znanej (w tamtym czasie) książce Z. Szubartowskiego pt. „Apteka” (Warszawa 1954, PZWL), na str. 72 czytamy: „Do roku 1950 /włącznie/ apteki w Polsce były prowadzone przez prywatnych właścicieli na zasadzie koncesji udzielanych im przez władze administracji ogólnej drugiej instancji… Poza aptekami prywatnymi w bardzo nieznacznej ilości były prowadzone apteki ubezpieczalni społecznych, organów samorządu terytorialnego, tzn. miejskie, centrosanowskie, tj. administrowane we własnym imieniu i na własny rachunek przez Centralę Handlową Farmaceutyczną „Centrosan”, kolejowe itp.
Różnorodność podmiotowa kierownictwa i posiadania aptek w okresie do 1950 r. oczywiście była sprzeczna z zasadą gospodarki planowej i ustrojem demokracji ludowej. Nic więc dziwnego, że Państwo w chwili, którą uważało za najodpowiedniejszą, przeprowadziło zasadniczą reformę ustroju aptekarstwa polskiego.
Spodziewane przemiany
Na progu roku 1951 zachodzą pod tym względem spodziewane przemiany. Cechami tych przemian są:
- Przejęcie aptek prywatnych przez Państwo,
- Likwidacja aptek centrosanowskich, miejskich, ubezpieczalni społecznej i stworzenie jednego dla nich zarządu,
- Wprowadzenie nowych przepisów prawnych o aptekach w miejsce bądź jeszcze obowiązujących ustaw zaborczych, bądź przestarzałych i duchem politycznym nieodpowiadających ustaw z okresu międzywojennego.
Z dniem 1 stycznia 1951 r. zostały przekazane nowo powstałemu przedsiębiorstwu państwowemu Centrali Aptek Społecznych apteki do tego dnia prowadzone przez „Centrosan”.
Ustawą z dnia 8 stycznia 1951 r. o przejęciu aptek na własność Państwa (Dz. Ust. RP Nr 1, poz. 1) zostały przekazane Centrali aptek Społecznych przejęte przez Państwo apteki prywatne. Nad przejętymi aptekami do czasu przeprowadzenia postępowania przejmującego został ustanowiony zarząd państwowy.
Z dniem 1 kwietnia 1951 r. Centrala Aptek Społecznych przejęła apteki Ubezpieczalni Społecznych, zwanych od połowy roku 1950 aptekami Z.L.P. (Zakłady Lecznictwa Pracowniczego), tj. od nazwy zakładu, który przejął je od Ubezpieczalni Społecznych /w okresie przejściowym/”.
Wyniszczające domiary
Tyle informacji Z. Szubartowskiego. Nie ma tylko w jego relacji opisu „mechanizmów” niszczenia prywatnego aptekarstwa polskiego przed styczniem 1951 r. w postaci wysokich podatków i wręcz gangsterskich „domiarów” finansowych, ale to już zupełnie odrębny rozdział w dziejach polskich aptek:
Autor: dr hab. n. farm. Aleksander Drygas
